Leon Festinger, który jako pierwszy w 1957 roku opisał zjawisko, jest twórcą pojęcia „dysonansu poznawczego”. Badania nad dysonansem są aktualne do dzisiaj, a teoria dysonansu poznawczego jest kluczowym elementem psychologii społecznej.
Dysonans poznawczy oznacza nieprzyjemne psychiczne napięcie pojawiające się, gdy dwa lub więcej elementy poznawcze są ze sobą niezgodne. Elementy te mogą obejmować myśli, twierdzenia, postawy, oceny, zachowania czy informacje. Redukcja dysonansu może nastąpić poprzez: przeformułowanie znaczenia jednego z niezgodnych elementów, aby zmniejszyć konflikt.
Przykładowo, palacz twierdzący, że istnieje wiele innych szkodliwych rzeczy poza papierosami, modyfikuje znaczenie słowa „szkodliwy”, co minimalizuje dysonans. Zmianę jednego z elementów, by dopasować je do siebie. Na przykład, palacz, dowiadując się o szkodliwości palenia, może albo rzucić palenie, albo odrzucić myśli o szkodliwości nałogu. Dodanie nowego elementu poznawczego, który pomaga zminimalizować dysonans. Przykładowo, palacz sugerujący, że palenie na świeżym powietrzu neutralizuje szkodliwość dymu papierosowego, dodaje nowy element, aby zniwelować konflikt.