Spis treści
Dysforia płciowa – co to jest?
Dysforia płciowa jest to cierpienie, uczucie niezadowolenia i braku dopasowania z powodu rozbieżności płciowej pomiędzy płcią przypisaną przy urodzeniu a tą odczuwaną. Osoby, u których występuje często mają negatywny stosunek do własnego ciała, odczuwają dyskomfort i dysocjację – ich ciało „oddziela” się od psychiki i nie postrzegają go jako swojego. To sprawia, że unikają bycia w centrum uwagi i starają się zakryć lub zmodyfikować elementy ciała, które wpędzają w poczucie niezgodności. Odczuwanie tak silnych negatywnych emocji, niepokoju i stresu przez dłuższy czas, może spowodować rozwój zaburzeń psychicznych, np. depresji, zaburzeń lękowych czy zaburzeń odżywiania.
Wieloaspektowe podejście do płci
Dawniej płeć przypisywano jedynie na podstawie wyglądu zewnętrznych narządów płciowych, jednak dziś, dzięki postępowi medycyny i psychologii wiemy, że nie jest to jedyny wyznacznik. Rozwój nauki sprawił, że aktualnie płeć jest pojmowana na różne sposoby. Dr Stanisław Dulko zaproponował niegdyś wielokategorialne podejście do określenia płci. Wyróżnił aż 10 jej rodzajów.
- Płeć chromosomalna – konfiguracja chromosomów płci (46XX, 46XY lub anomalie).
- Płeć gonadalna – obecność gonad (jajniki / jądra).
- Płeć wewnętrznych narządów płciowych – rodzaj dróg rozrodczych, rozwijających się z pierwotnych przewodów gonad (nasieniowody / jajowody, macica).
- Płeć zewnętrznych narządów płciowych – obecność prącia lub sromu.
- Płeć fenotypowa – wygląd zewnętrzny dorosłego człowieka (obecność drugo- i trzeciorzędowych cech płciowych, m.in. różnice w budowie narządów płciowych, proporcjach ciała, owłosieniu i barwie głosu).
- Płeć hormonalna – czynność wewnątrzwydzielnicza gonad, czyli wytwarzanie hormonów płciowych (estrogenów / androgenów).
- Płeć metaboliczna – rodzaj aparatu enzymatycznego niektórych systemów metabolicznych.
- Płeć socjalna (metrykalna, prawna) – ustalana po urodzeniu na podstawie budowy zewnętrznych narządów płciowych.
- Płeć mózgowa – płciowe różnicowanie manifestowanie w chemii mózgu (różna endokrynologiczna aktywność podwzgórza i przysadki).
- Płeć psychiczna – poczucie przynależności do danej płci (zachowania wchodzące w zakres ról płciowych, związane z nimi przeżycia i odczucia).
Należy pamiętać, że dysforia płciowa jest niezwykle indywidualną kwestią i osoba transpłciowa nie musi odczuwać niezgodności wobec każdego aspektu swojego ciała, np. trans mężczyzna może akceptować swoją waginę i szerokie biodra, ale dyskomfort sprawiają mu piersi. Mając na uwadze mnogość klasyfikacji płci, oczywiste jest, że niektóre z kategorii mogą być niezgodne.
Jak poradzić sobie z poczuciem dysforii płciowej?
Osoby trans mogą skorzystać z wielu form profesjonalnej pomocy; nie muszą samodzielnie radzić sobie ze swoimi problemami. Pierwszym, wydawałoby się najpopularniejszym sposobem, jest tranzycja, czyli proces uzgodnienia tożsamości płciowej. Odbywa się on poprzez zmianę metrykalnej płci, terapię hormonalną oraz operacje – wszystko w zależności od indywidualnych potrzeb. Niektóre osoby w ogóle nie decydują się na takie ingerencje, skupiając się jedynie na tzw. passingu, czyli dostosowaniu się i byciu rozpoznawalnym jako osoba płci, z którą się identyfikują.
Równie ważnym aspektem jest zaakceptowanie swojej tożsamości płciowej i uporanie się z zaburzeniami psychicznymi mogącymi towarzyszyć dysforii. Psycholog pomoże nie tylko w uporaniu się z zaburzeniami lękowymi czy depresją, ale także w wyzbyciu się poczucia wstydu z bycia osobą trans. Będzie towarzyszył w procesie akceptacji swojej tożsamości lub zrozumieniu jej. Jest nieocenionym wsparciem w kontrolowaniu stanu zdrowia psychicznego, czy w przygotowaniach do rozmów z rodziną lub działaniach związanych z tranzycją.
