Problemy wychowawcze

Każdy etap rozwoju dziecka wiąże się z ogromnymi zmianami, które zachodzą w jego ciele, psychice oraz postrzeganiu samego siebie jako jednostkę i część społeczeństwa. Problemy wychowawcze można zdefiniować jako zachowania dziecka, które są niezgodne z przyjętymi normami życia społecznego, uporczywe i nie poddają się zabiegom wychowawczym. Mogą mieć różne źródło, jednak najczęściej odpowiadają za nie nieodpowiednie warunki życia codziennego i nieadekwatna taktyka wychowawcza.

Wychowywanie dziecka jest zadaniem niezwykle trudnym, szczególnie w tak szybko i gwałtownie zmieniającym się świecie. Mianem problemów wychowawczych określa się niepożądane przez rodziców, opiekunów czy nauczycieli zachowania dziecka, które są odpowiedzią na nieodpowiednie warunki lub niedostatki środowiska, w jakim funkcjonuje.

Trudności najczęściej objawiają się poprzez brak zainteresowania nauką, problemy z koncentracją, nadmierną ruchliwość, lekceważenie i niewykonywanie poleceń wydawanych przez nauczycieli, a nawet ucieczki ze szkoły. Dziecko nie słucha poleceń obojga lub jednego z rodziców, będąc posłuszne temu, który budzi większy lęk. Problemy wychowawcze objawiają się także poprzez agresję słowną i fizyczną, złośliwość, hałaśliwość czy sięganie po używki, takie jak papierosy oraz alkohol. Nadmierna płaczliwość, napady złości oraz nieumiejętność rozwiązywania problemów również są wskazaniem do przeanalizowania stosowanych metod wychowawczych.

Przyczyn problemów wychowawczych może być wiele, często współwystępują, przenikają się lub wynikają z siebie. Predyktory tkwiące w środowisku rodzinnym mogą mieć związek z trudną sytuacją materialną – niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb dziecka przekłada się na problemy w codziennym funkcjonowaniu, np. w nauce. Czasami czynnikiem wywołującym problemy jest postawa rodziców – odrzucenie, unikanie, brak zainteresowania dzieckiem, ale także nadmierna ochrona lub wygórowane oczekiwania wobec dziecka. Niestabilność i niewydolność rodziców, brak spójności w podejmowanych decyzjach czy nawet rozregulowany plan dnia mogą wpływać na wystąpienie trudności, tak samo jak środowisko szkolne – nieodpowiedni nauczyciel czy przeciążający program nauczania.

Zdarza się jednak, że przyczyna problemów wychowawczych tkwi w dziecku. Czynniki genetyczne oraz biologiczne – np. uszkodzenie układu nerwowego podczas ciąży czy choroby somatyczne dziecka – mogą wpływać na skłonność do stwarzania trudności.

Jak zaradzić problemom wychowawczym? Kiedy udać się do psychologa?

Pierwszym krokiem w drodze ku rozwiązaniu problemów wychowawczych, jest zlokalizowanie przyczyny – czynnika, który je powoduje, a następnie skorygowanie metod wychowawczych. Należy zapewnić dziecku stabilne warunki, w których będzie czuło się bezpieczne i kochane. Jeśli problemy nie ustąpią lub przeciwnie – nasilą się, watro udać się do psychologa dziecięcego.