Dysforia płciowa 

Rok 2018 przyniósł ogromne zmiany dla środowiska osób transpłciowych, ponieważ Światowa Organizacja Zdrowia usunęła z listy jednostek chorobowych rozpoznanie odmiennej orientacji płci. Już wcześniej – w roku 2013 – autorzy klasyfikacji medycznej DSM-5 zdecydowali się na przekształcenie jednostki zaburzenie tożsamości płciowej na dysforię płciową. Zmiany te zaistniały, dzięki poszerzeniu wiedzy, jakie w ciągu ostatnich lat osiągnęła medycyna i psychologia, a także świadomości negatywnego wpływu stygmatyzacji, z jaką spotyka się środowisko trans.
Dysforia płciowa

Dysforia płciowa – co to jest?

Dysforia płciowa jest to cierpienie, uczucie niezadowolenia i braku dopasowania z powodu rozbieżności płciowej pomiędzy płcią przypisaną przy urodzeniu a tą odczuwaną. Osoby, u których występuje często mają negatywny stosunek do własnego ciała, odczuwają dyskomfort i dysocjację – ich ciało „oddziela” się od psychiki i nie postrzegają go jako swojego. To sprawia, że unikają bycia w centrum uwagi i starają się zakryć lub zmodyfikować elementy ciała, które wpędzają w poczucie niezgodności. Odczuwanie tak silnych negatywnych emocji, niepokoju i stresu przez dłuższy czas, może spowodować rozwój zaburzeń psychicznych, np. depresji, zaburzeń lękowych czy zaburzeń odżywiania

Wieloaspektowe podejście do płci 

Dawniej płeć przypisywano jedynie na podstawie wyglądu zewnętrznych narządów płciowych, jednak dziś, dzięki postępowi medycyny i psychologii wiemy, że nie jest to jedyny wyznacznik. Rozwój nauki sprawił, że aktualnie płeć jest pojmowana na różne sposoby. Dr Stanisław Dulko zaproponował niegdyś wielokategorialne podejście do określenia płci. Wyróżnił aż 10 jej rodzajów. 

  1. Płeć chromosomalna – konfiguracja chromosomów płci (46XX, 46XY lub anomalie). 
  2. Płeć gonadalna – obecność gonad (jajniki / jądra). 
  3. Płeć wewnętrznych narządów płciowych – rodzaj dróg rozrodczych, rozwijających się z pierwotnych przewodów gonad (nasieniowody / jajowody, macica). 
  4. Płeć zewnętrznych narządów płciowych – obecność prącia lub sromu. 
  5. Płeć fenotypowa – wygląd zewnętrzny dorosłego człowieka (obecność drugo- i trzeciorzędowych cech płciowych, m.in. różnice w budowie narządów płciowych, proporcjach ciała, owłosieniu i barwie głosu). 
  6. Płeć hormonalna – czynność wewnątrzwydzielnicza gonad, czyli wytwarzanie hormonów płciowych (estrogenów / androgenów). 
  7. Płeć metaboliczna – rodzaj aparatu enzymatycznego niektórych systemów metabolicznych. 
  8. Płeć socjalna (metrykalna, prawna) – ustalana po urodzeniu na podstawie budowy zewnętrznych narządów płciowych. 
  9. Płeć mózgowa – płciowe różnicowanie manifestowanie w chemii mózgu (różna endokrynologiczna aktywność podwzgórza i przysadki). 
  10. Płeć psychiczna – poczucie przynależności do danej płci (zachowania wchodzące w zakres ról płciowych, związane z nimi przeżycia i odczucia). 

Należy pamiętać, że dysforia płciowa jest niezwykle indywidualną kwestią i osoba transpłciowa nie musi odczuwać niezgodności wobec każdego aspektu swojego ciała, np. trans mężczyzna może akceptować swoją waginę i szerokie biodra, ale dyskomfort sprawiają mu piersi. Mając na uwadze mnogość klasyfikacji płci, oczywiste jest, że niektóre z kategorii mogą być niezgodne. 

Jak poradzić sobie z poczuciem dysforii płciowej? 

Osoby trans mogą skorzystać z wielu form profesjonalnej pomocy; nie muszą samodzielnie radzić sobie ze swoimi problemami. Pierwszym, wydawałoby się najpopularniejszym sposobem, jest tranzycja, czyli proces uzgodnienia tożsamości płciowej. Odbywa się on poprzez zmianę metrykalnej płci, terapię hormonalną oraz operacje – wszystko w zależności od indywidualnych potrzeb. Niektóre osoby w ogóle nie decydują się na takie ingerencje, skupiając się jedynie na tzw. passingu, czyli dostosowaniu się i byciu rozpoznawalnym jako osoba płci, z którą się identyfikują. 

Równie ważnym aspektem jest zaakceptowanie swojej tożsamości płciowej i uporanie się z zaburzeniami psychicznymi mogącymi towarzyszyć dysforii. Psycholog pomoże nie tylko w uporaniu się z zaburzeniami lękowymi czy depresją, ale także w wyzbyciu się poczucia wstydu z bycia osobą trans. Będzie towarzyszył w procesie akceptacji swojej tożsamości lub zrozumieniu jej. Jest nieocenionym wsparciem w kontrolowaniu stanu zdrowia psychicznego, czy w przygotowaniach do rozmów z rodziną lub działaniach związanych z tranzycją. 

Data aktualizacji wpisu - 17 kwietnia, 2025
Chcesz z nami porozmawiać?

Jako Psycholog Wrocław pomagamy w wielu problemach. Możemy spotkać się w naszym gabinecie lub online!

Umów wizytę
Picture of Redaktor

Redaktor

W Mentali pracujemy nad tym, aby wszystkie artykuły dostarczały Ci jak najszerszej i najkonkretniejszej wiedzy! Obserwuj nasze aktualności!

Specjaliści, którzy pomogą

Magdalena Samulik
Magdalena
Samulik
Psycholog / Psychodietetyk
Umów wizytę
Aleksandra Cieloch
Aleksandra
Cieloch
Psycholog
Umów wizytę
Aleksandra Stec
Aleksandra
Stec
Psycholog / Psycholog młodzieży / Terapeuta uzależnień
Umów wizytę
Emilia Król
Emilia
Król
Psycholog / Psycholog sportu
Umów wizytę
Ewa Klusek
Ewa
Klusek
Psycholog / Psycholog młodzieży
Umów wizytę
Kacper Mikuła
Kacper
Mikuła
Psycholog
Umów wizytę
Małgorzata Otrębska
Małgorzata
Otrębska
Psycholog / Psycholog dziecięcy / Psycholog seniorów
Umów wizytę
Michalina Iżycka-Worhacz
Michalina
Iżycka-Worhacz
Psycholog / Seksuolog
Umów wizytę
Natalia Miszczyszyn
Natalia
Miszczyszyn
Psycholog / Psychoterapeuta / Seksuolog
Umów wizytę
Olga Szewczyk
Olga
Szewczyk
Psycholog / Psycholog dzieci i młodzieży
Umów wizytę
Paulina Michalczuk
Paulina
Michalczuk
Psycholog
Umów wizytę
Paulina Pióro
Paulina
Pióro
Psycholog / Psycholog dzieci i młodzieży
Umów wizytę
Wojciech Nowak
Wojciech
Nowak
Psychoterapeuta / Pedagog
Umów wizytę
Krzysztof Goljanek
Krzysztof
Goljanek
Psycholog
Umów wizytę
Monika Zalewska
Monika
Zalewska
Psycholog / Seksuolog
Umów wizytę