ADHD u dzieci

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej, znany również jako ADHD (ang. Attention Deficit Hyperactivity Disorder). Jest to zaburzenie neurorozwojowe, które jest najczęściej diagnozowane u dzieci. Charakteryzuje się trzema głównymi objawami: zaburzeniami koncentracji uwagi, nadmierną impulsywnością oraz nadmierną ruchliwością.

Zaburzenia koncentracji zazwyczaj przejawiają się jako trudności w komunikacji, dziecko sprawia wrażenie, jakby nie słuchało, co się do niego mówi: ignoruje prośby i polecenia opiekunów, lub wykonuje je nieprawidłowo, ma trudności z wykonywaniem jednej czynności do końca, mocno się rozprasza lub trzeba przywoływać jego uwagę. Dziecko często gubi swoje rzeczy lub nie pamięta gdzie są. Ponadto dzieci z ADHD często nie lubią uczyć się nowych rzeczy i unikają zadań lub zabaw, w których gorzej sobie radzą.  

Nadmierna aktywność to zazwyczaj chęć dziecka do pozostawania w ciągłym ruchu oraz trudnością z wyciszeniem się, dziecko może sprawiać wrażenie jakby zawsze miało dużo energii do zajęć ruchowych, a mało do zajęć wymagających spokojnego siedzenia. 

Impulsywność przejawia się w trudności z czekaniem na swoją kolej, powtarza te same, nieodpowiednie, zachowania, na które została zwrócona uwaga. Nie pamięta o konsekwencjach swoich czynów. Dziecko może również wchodzić w konflikty z dorosłymi oraz z rówieśnikami oraz mieć problemy z regulacją emocji. 

Ponadto ADHD, szczególnie nieleczone, zazwyczaj wiąże się ze specyficznymi trudnościami w nauce (dysleksja, dysgrafia) oraz niską samooceną, która wynika z problemów z relacjami oraz poczuciem obniżonej sprawczości przez doświadczanie symptomów ADHD.

Co to jest ADHD u dzieci

ADHD to jedno z najczęstszych zaburzeń rozwojowych u dzieci. Wpływa głównie na funkcjonowanie układu nerwowego, a jego objawy często pojawiają się już w bardzo wczesnym dzieciństwie. Dzieci z ADHD mogą mieć trudności z koncentracją, wykazywać nadmierną aktywność lub działać impulsywnie, bez zastanowienia.

To zaburzenie rozwija się w różnym tempie, a jego nasilenie zależy od wielu czynników. Wpływ na to mają zarówno geny, jak i środowisko, w którym dziecko dorasta, a także ogólny rozwój i dojrzewanie.

Rodzaje ADHD u dzieci

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi można podzielić na trzy główne typy:

• Typ z przewagą zaburzeń koncentracji uwagi – Dzieci o tym typie mają problem ze skupieniem uwagi na zadaniach. Łatwo się rozpraszają, często zapominają o różnych rzeczach i nie potrafią się zorganizować. Często nie kończą tego, co zaczęły, a zadania wymagające większego wysiłku umysłowego bywają dla nich trudne. Trudność pojawia się przy rozpoczęciu trudnego zadania, brakuje motywacji do podjęcia pracy oraz brakuje motywacji do ukończenia go.
• Typ z przewagą nadpobudliwości i impulsywności – Dzieci o typie z przewagą nadpobudliwości i impulsywności charakteryzują się nadmierną ruchliwością i impulsywnymi reakcjami. Dzieci te często wstają z miejsca, biegają w momentach, kiedy nie powinny, przerywają innym i nie potrafią spokojnie czekać na swoją kolej. Objawy nadpobudliwości bywają szczególnie trudne w sytuacjach wymagających spokojnego siedzenia na przykład w szkole lub podczas posiłków.
• Typ mieszany – łączy w sobie cechy obu powyższych typów. Dzieci z tym typem wykazują zarówno problemy z koncentracją, deficytem uwagi, jak i nadmierną aktywność oraz impulsywność, co znacząco utrudnia ich funkcjonowanie w różnych sytuacjach, takich jak szkoła czy zabawa z rówieśnikami.

Objawy ADHD u dzieci

Objawy zespołu nadpobudliwości psychoruchowej mogą się różnić w zależności od wieku dziecka, jego zasobów, występowania innych zaburzeń, a także sytuacji rodzinnej.

Do najczęstszych symptomów należą:

• Zaburzenia koncentracji uwagi, takie jak trudności w skupieniu się na zadaniach czy zapamiętywaniu informacji.
• Nadmierna ruchliwość, która przejawia się w potrzebie ciągłego poruszania się i trudnością w spokojnym siedzeniu lub wykonywaniu spokojnych czynności.
• Nadmierna impulsywność, przejawiająca się trudnościami w radzeniu sobie z emocjami oraz w kontaktach społecznych.
• Zaburzenia snu.
• Obniżona samoocena.
• Poszukiwanie adrenaliny oraz mocnych bodźców.
• Trudności w szkole, częste zgłaszane problemy przez nauczycieli.

Skąd się bierze ADHD u dzieci

Przyczyny zespołu nadpobudliwości psychoruchowej nie są w pełni poznane, jednak uważa się, że mają one podłoże wieloczynnikowe. Wpływ mogą mieć:

• Czynniki genetyczne – ADHD często występuje u członków tej samej rodziny. W badaniach istotne są sugestie o występowaniu określonych genów, które poprzez związek z działaniem neuroprzekaźników mogą zwiększać ryzyko wystąpienia tego zaburzenia.
• Czynniki środowiskowe – różne czynniki zewnętrzne, takie jak niedotlenienie okołoporodowe, zatrucia metalami ciężkimi czy urazy głowy, mogą być istotnym ryzykiem. Również czynniki prenatalne, jak palenie tytoniu, picie alkoholu lub przewlekły stres matki w czasie ciąży, mogą mieć negatywny wpływ na rozwój mózgu dziecka.
• Zaburzenia funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego – zaburzona równowaga neuroprzekaźników, takich jak dopamina i noradrenalina, może utrudniać mózgowi regulowanie uwagi, aktywności i impulsów. To z kolei prowadzi do objawów typowych dla ADHD.
• Czynniki społeczne i emocjonalne – rozwód rodziców, stres czy trudne relacje z innymi dziećmi mogą wpływać na nasilenie objawów ADHD. Dodatkowo, dzieci wychowujące się w środowiskach o niskim poziomie wsparcia emocjonalnego i stabilności mogą być bardziej narażone na rozwój zaburzeń psychicznych.

Jak rozpoznać ADHD u dzieci

Nasilenie objawów adhd może wystąpić w wieku szkolnym, gdy dziecko staje przed nowymi wyzwaniami. Zachowania impulsywne mogą stać się wtedy jednym z czynników utrudniającym społeczne funkcjonowanie z innymi dziećmi. Podobnie zaburzenia koncentracji uwagi oraz utrudniona zdolność zapamiętywania stają się mocnej widoczne.

Rozpoznanie ADHD wymaga współpracy z różnymi specjalistami, takimi jak lekarz psychiatra, neurolog dziecięcy, pedagog szkolny czy psycholog. Ważne jest obserwowanie, czy pierwsze symptomy ADHD występują już w wieku przedszkolnym.Postawienie rozpoznania ADHD opiera się na analizie historii dziecka, wywiadzie z rodzicami oraz ocenie funkcjonowania dziecka w różnych środowiskach.

ADHD u dzieci w wieku przedszkolnym

Rozpoznanie zespołu nadpobudliwości psychoruchowej zazwyczaj przeprowadzane jest od około 6 roku życia dziecka. Są jednak przypadki kiedy symptomy ADHD u dzieci są widoczne już w pierwszych latach życia.

Bywają jednak bardzo trudne do zauważenia, ponieważ nadmierna aktywność czy impulsywność mogą być postrzegane jako cechy typowe dla wieku przedszkolnego. Jednakże, gdy dziecko jest nadmiernie ruchliwe, nie potrafi skupić się nawet przez krótką chwilę, warto skonsultować się ze specjalistą.

ADHD – leczenie u dzieci

Leczenie adhd jest bardzo ważne, aby pomóc dziecku w odpowiednim zrozumieniu siebie i świata.

Skuteczne leczenie adhd łączy ze sobą szereg oddziaływań. Bardzo ważnym aspektem jest psychoedukacja dziecka, rodziców, nauczycieli oraz całego środowiska, w którym dziecko przebywa. Psychoedukacja może zostać przeprowadzona przez psychologa, pedagoga, psychiatrę lub innego specjalistę. Pomocne bywają również książki, podcasty, czy artykuły.

Kolejnym ważnym aspektem jest oddziaływanie terapeutyczne indywidualne oraz grupowe, na przykład treningi umiejętności społecznych.

Gdy objawy ADHD znacznie utrudniają codzienne funkcjonowanie dziecka, psychiatra dziecięcy może zalecić leczenie farmakologiczne, które pomoże w złagodzeniu tych trudności. Warto również pamiętać, że skuteczna terapia wymaga często połączenia leków z odpowiednimi metodami wsparcia psychologicznego i behawioralnego.

Diagnoza ADHD u dzieci

Aby rozpoznać adhd u dzieci należy skierować się do profesjonalisty. Pierwsze symptomy adhd zazwyczaj są zgłaszane we wczesnym dzieciństwie przez rodziców dzieci, psychologa lub pedagoga szkolnego.

Diagnoza ADHD powinna być procesem kompleksowym, uwzględniającym występowanie objawów w różnych środowiskach – w domu, szkole czy w kontaktach z rówieśnikami. Ważne jest również wykluczenie innych zaburzeń, takich jak choroby tarczycy, czy choroba afektywna dwubiegunowa, które mogą powodować podobne symptomy. Wykluczone powinny zostać także urazy głowy oraz inne wydarzenia traumatyczne dziecka. W tym celu dziecko może zostać również skierowane do neurologa dziecięcego i lekarza psychiatry, aby ocenić stan funkcjonowania dziecka.

Przez nieleczone adhd mogą pojawić się zaburzenia snu, zaburzenia lękowe, zaburzenia psychiczne, zaburzenia zachowania. W trudnych przypadkach może również dojść do nadużywania substancji psychoaktywnych przez dziecko. Dlatego tak ważne jest aby przeprowadzić diagnozę gdy tylko pojawią się objawy adhd.

Pamiętajmy też aby nie diagnozować dzieci na podstawie testów internetowych lub informacji znalezionych w różnych źródłach. Każdy z podanych objawów może wystąpić u dziecka, czy u dorosłego bez ADHD, ważnym czynnikiem jest nasilenie objawów, dlatego tak ważne jest skonsultowanie się ze specjalistą w tej dziedzinie.

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej

ADHD to zaburzenie, które może mieć wpływ na codzienne funkcjonowanie dziecka, a także jego środowiska. Jednym z najważniejszych czynników jest odpowiednia, profesjonalna diagnoza oraz terapia dziecka. Równie ważna jest psychoedukacja dziecka i całego systemu. Objawy bywają różne i czasem trudne do dostrzeżenia, zwłaszcza w młodszych latach. Jeśli zauważymy, że dziecko ma problem z koncentracją, łatwo się rozprasza, nie potrafi usiedzieć w jednym miejscu czy reaguje impulsywnie, warto poświęcić temu uwagę. Diagnoza ADHD nie powinna być postawiona pochopnie, ale jeśli trudności utrzymują się, warto skonsultować się ze specjalistą. Wczesne rozpoznanie i odpowiednie wsparcie mogą znacząco pomóc dziecku w codziennym funkcjonowaniu.