Najprościej mówiąc jest to zaburzenie charakteryzujące się mówieniem w pewnych sytuacjach, a w innych nie. Poniżej opisujemy, czym jest i jakie są cechy charakterystyczne mutyzmu wybiórczego oraz co jest ważne w procesie leczenia.
Czym jest i jakie są objawy mutyzmu wybiórczego?
Czym jest mutyzm wybiórczy? Należy rozpatrywać go w kategoriach zaburzenia lękowego, które polega na wybiórczości mówienia. Osoba nie mówi w wybranych sytuacjach podczas, gdy poza nimi komunikuje się zupełnie poprawnie. Na przykład dziecko mówi w domu, gdzie czuje się bezpiecznie, a w szkole czy przedszkolu nie mówi.
Objawy zaburzenia i kryteria diagnostyczne zostały opisane w Międzynarodowej Klasyfikacji Zaburzeń Psychicznych – ICD 10 oraz z DMS V. To właśnie tymi kryteriami sugerują się specjaliści podczas diagnozowania.
Cechy charakterystyczne mutyzmu wybiórczego:
- Brak mówienia nie wynika z braku znajomości języka lub dyskomfortu związanego z posługiwania się danym językiem.
- Charakteryzuje się stałą niemożnością mówienia w określonych sytuacjach społecznych.
- Zaburzenie utrudnia osiąganie sukcesów edukacyjnych lub zawodowych oraz komunikację społeczną.
- Zaburzenia nie można wyjaśnić poprzez zaburzenia komunikacji (np: jąkanie), całościowe zaburzenia rozwoju (autyzm), zaburzenia psychotyczne (schizofrenia).
Mutyzm wybiórczy u dzieci
W przypadku dziecka dotkniętego tym zaburzeniem, dziecko nie mówi nie dlatego, że nie chce, a dlatego, że nie może mówić. Milczenie dziecka nie jest jego złośliwością, nie wynika ze złej woli dziecka, ani nieposłuszeństwa. Mutyzm selektywny nie jest spowodowany autyzmem, opóźnieniem umysłowym czy uszkodzeniem ośrodków mowy. Prawdziwe przyczyny mutyzmu selektywnego są natury psychologicznej, wynikają z rzeczywiście odczuwanego lęku i innych trudnych uczuć.
Każde dziecko jest inne, należy o tym stale pamiętać. Dziecko dotknięte mutyzmem selektywnym często wydają się pozbawione emocji. Może unikać kontaktu wzrokowego. W szkole czy przedszkolu cały czas odczuwa lęk, bo czuje presję ze strony otoczenia w związku z mówieniem. Przez odczuwaną presje ciężko mu śmiać się, czy okazywać inne emocje. Wszystko przesłonięte jest przez lęk.
Dzieci dotknięte mutyzmem wybiórczym są wnormie rozwojowej iintelektualnej. Potrafią mówić, alewybranym przezsiebie otoczeniu. Najczęściej, w domu rodzinnym dziecko rozmawia ,,normalnie”, ponieważ nie odczuwa lęku społecznego.
Dzieci z mutyzmem niekoniecznie muszą być nieśmiałe, ale często jest w ten sposób postrzegane. Dziecko może poruszać się sztywno w nienaturalny sposób. Często jest dobrym obserwatorem i raczej kojarzony jest jako indywidualista. Często takie dziecko jest wrażliwe i empatyczne.
Rodzice są najważniejszymi osobami w życiu dziecka. Każdy rodzic zna swoje dziecko i często rozumie bez słów. To właśnie wsparcie rodzica jest najważniejsze!
Co zrobić, aby pomóc dziecku z mutyzmem wybiórczym? Wskazówki:
- Nie zmuszaj dziecka do mówienia.
- Okazuj zrozumienie dla jego trudności. Akceptuj i wprowadzaj inne formy komunikacji na przykład: mimika, gesty, pisanie, rysowanie.
- Nie okazuj złości i nie stosuj kar za milczenie. Im większą presję odczuwa dziecko, tym mniejsze są szanse na pokonanie mutyzmu wybiórczego.
- Wspieraj samodzielność dziecka.
- Gdy dziecko zacznie mówić, zachowuj się naturalnie. Nie zadziwiaj się i nie ekscytuj. Taka reakcja może wywołać u dziecka wstyd i skrępowanie. Nie mów ,,O! Jak chcesz to potrafisz!”, ,, No nareszcie mówisz.”.
- Podążaj za dzieckiem. Jeśli dziecko chce uczestniczyć w różnych zajęciach grupowych, pozwól mu na to. Wiąże się to ze spotkaniem zupełnie nowych osób dla dziecka.
- Wzmacniaj dziecko chwaląc je.
- Staraj się być cierpliwym, opanowanym, empatycznym rodzicem/opiekunem.
Mutyzm wybiórczy terapia
Mutyzm wybiórczy nie mija sam! Dziecko nie wyroście z zaburzenia, należy mu w tym pomóc. Nie leczone zaburzenie utrwala się. Na skutek braku pomocy osobie cierpiącej na mutyzm selektywny, może zacząć się izolować. Wczesna diagnoza i rozpoczęcie odpowiedniej terapii jest niezwykle ważne.
W ramach leczenia zaburzenia mowy, korzysta się z pomocy psychologicznej i logopedycznej. W niektórych przypadkach konieczne bywa włączenie farmakoterapii przez psychiatrę (leków obniżających lęk). Najlepsze efekty terapii dziecka uzyskujemy, gdy mamy wsparcie i współpracę w otoczeniu dziecka. Wsparcie i współpraca potrzebna jest na poziomie opieki rodzicielskiej, nauczycielskiej i terapeutycznej.
Zadaniem psychologa/psychoterapeuty w trakcie spotkań z dzieckiem jest:
- wsparcie dziecka w radzeniu sobie z emocjami,
- pomoc w obniżeniu lęku,
- pomóc dziecku w zrozumieniu swoich emocji,
- pomoc w radzeniu sobie w specyficznych sytuacjach,
- rozwój umiejętności społecznych i komunikacyjnych dziecka,
- podwyższanie samooceny i poczucia własnej wartości dziecka.
Mutyzm wybiórczy u dorosłych
Gdy mutyzm selektywny nie jest zdiagnozowany i leczony w dzieciństwie, dochodzi do wystąpienia mutyzmu selektywnego u dorosłych. Tak jak w okresie dzieciństwa, polega to na braku komunikacji w wybranych sytuacjach społecznych/miejscach, po mimo pełnych możliwości mówienia. Osoby dorosłe dotknięte mutyzmem wybiórczym często uważane są za wycofane, nieśmiałe, małomówne. Często wybierają zawody, które nie wymagają zbyt wielu kontaktów, ponieważ kontakt z innymi ludźmi wiąże się z poważnymi trudnościami. Często zdarza się, że osoby dorosłe dotknięte mutyzmem wybiórczym nie wiedzą nawet, że mogą się leczyć.
