Schizofrenia – rodzaje i objawy 

Schizofrenia – co to

Schizofrenia to przewlekła choroba psychiczna. Termin schizofrenia pochodzi od greckich słów shizo „rozszczepić” i phren „umysł”. W przebiegu schizofrenii zauważa się obniżenie funkcjonowania osoby chorej. Objawy schizofrenii można podzielić na objawy pozytywne, inaczej zwane wytwórczymi lub psychotycznymi oraz objawy negatywne. Pierwsze nie występują u osób, które nie mają problemów w obrębie zdrowia psychicznego. Natomiast objawy deficytowe, mówią o zachowaniach, które powinny być przejawiane a nie są. Kolejne objawy choroby to zaburzenia poznawcze (zaburzenia koncentracji i uwagi, zaburzenia pamięci a nawet spadek ogólnej sprawności intelektualnej), zaburzenia nastroju (adekwatne jak smutek, żal lub nieadekwatne do sytuacji emocje) a także objawy dezorganizacji psychicznej (obejmujące myślenie i zachowanie). Wystąpienie schizofrenii wiąże się z poważnie upośledzoną umiejętność krytycznej, realistycznej oceny własnej osoby oraz interakcji z otoczeniem i innymi ludźmi.

Na schizofrenię choruje około 1% populacji. Choroba ta rzadko rozpoczyna się w dzieciństwie lub po 45 r.ż. Występuje w podobnym natężeniu zarówno u kobiet, jak i mężczyzn. Badania wskazują, że mężczyźni zaczynają chorować na schizofrenię wcześniej(18-25r.ż.) niż kobiety (26–45 r.ż.). Przebieg choroby u kobiet często jest łagodniejszy niż u mężczyzn. W obrazie zaburzenia u kobiet szczególnie na pierwszy plan wybijają się zaburzenia nastroju.

Schizofrenia – objawy początkowe i objawy schizofrenii

Rozwój choroby może mieć zarówno ostry, jak i stopniowy początek. Nagłe pojawienie się niepokojących objawów nie budzi wątpliwości o potrzebie sięgnięcia po pomoc specjalistyczną. W stopniowym rozwoju choroby pojawia się zagrożenie bagatelizowania zauważanych przez otoczenie pierwszych symptomów choroby. Zazwyczaj dostrzeżenie pierwszych symptomów choroby dzieje się na około rok przed rozpoznaniem. Do pierwszych objawów choroby należą:

• wycofanie się z życia społecznego (może być spowodowane nasilonym lękiem lub stopniową utratą zainteresowania światem zewnętrznym)
• zaniedbanie dotyczące swojego wyglądu, w tym higieny lub ubioru
• zubożenie wypowiedzi
• apatia (stan braku zainteresowania codziennymi sprawami, obojętność)
• dziwaczne przekonania i zachowanie chorego
• skargi na dolegliwości somatyczne (np. ból głowy)

Zgodnie z ICD-10, aby postawić diagnozę schizofrenii musi zaistnieć minimum jeden z następujących objawów tzw. objawy pozytywne (objawy wytwórcze):

• urojenia ksobne, urojenia prześladowcze, urojenia oddziaływania i bycia kontrolowantm
• omamy słuchowe i pseudoomamy słuchowe
• dziwaczne urojenia kulturowo niedostosowane

W sytuacji, gdy nie występują objawy pozytywne, rozpoznanie schizofrenii jest możliwe w przypadku wystąpienia co najmniej dwóch objawów z grup:

• współwystępowanie omamów i urojeń niecharakterystycznych dla schizofrenii lub myśli nadwartościowych
• zaburzenia myślenia i mowy (np. rozkojarzenie, wtrącenia w tok myślenia czy neologizmy)
• objawy katatoniczne (np. znieruchomienie, zastyganie w nienaturalnych pozycjach ciała, mutyzm)
• objawy negatywne (objawy ubytkowe, np. apatia, zubożenie mowy, spłycony lub nieadekwatny nastrój)
• stała zmiana funkcjonowania np. utrata zainteresowania, bezczynność

Diagnoza schizofrenii jest możliwa jeżeli powyższe kryteria były obserwowane przez okres co najmniej 1 miesiąca. Obserwowane objawy spowodowane przez nadużywanie substancji psychoaktywnych lub organiczne zmiany w mózgu uniemożliwiają rozpoznanie schizofrenii.

Schizofrenia – rodzaje

W diagnozie schizofrenii rozróżnia się kilka jej rodzajów m.in:

• schizofrenia paranoidalna (parafreniczna) – przeważają trwałe urojenia, pojawiają się omamy słuchowe, inne zaburzenia nie występują lub pojawiają się w nieznacznym nasileniu; W przebiegu schizofrenii paranoidalnej przeważają złożone urojenia prześladowcze, wielkościowe i zazdrości. Słyszane głosy rozkazują lub grożą. Schizofrenia paranoidalna to najpopularniejsza postać tego zaburzenia
• schizofrenia hebefreniczna (zdezorganizowana) – często dotyka młodych osób. Rokowanie jest często niekorzystne, ponieważ w tej odmianie szybko rozwijają się i dominują objawy negatywne. Chorzy przejawiają tendencję do izolowania się oraz zaniedbywania higieny. Pacjenci przejawiają także nieprzewidywalne zachowania a także chichoczą lub robią grymasy
• schizofrenia katatoniczna – dominują zaburzenia psychomotoryczne, poruszające się między dwoma skrajnościami, od nadmiernego pobudzenia do osłupienia. Zauważalne jest spowolnienie ruchowe lub pobudzenie, które zazwyczaj nie występuje naprzemiennie. U chorych na schizofrenię można także zauważyć długotrwałe przyjmowanie nienaturalnych pozycji i postaw ciała, jak i stawianie znacznego oporu
• schizofrenia niezróżnicowana (atypowa) – stan psychotyczny, który spełnia kryteria diagnostyczne schizofrenii, ale nie można jej zakwalifikować do żadnego z wyżej wymienionych rodzajów
• schizofrenia rezydualna – przeważają objawy o stałym i niskim nasileniu, przewaga objawów negatywnych

Dziedziczenie i przyczyny schizofrenii

Przyczyny schizofrenii mają wielorakie podłoże. Schizofrenia jest wywoływana przez kombinację czynników genetycznych, biochemicznych i środowiskowych. Mimo że czynniki genetyczne mogą zwiększać ryzyko zachorowania, rozwój choroby zależy także od innych elementów, takich jak wpływy środowiskowe czy stosowanie środków odurzających, narkotyków i alkoholu, które mogą wywołać ataki choroby.

Ryzyko wystąpienia schizofrenii jest ściśle powiązane ze stopniem pokrewieństwa. Największe obserwuje się krewnych pierwszego stopnia. Ryzyko zachorowania na schizofrenię szacuje się na 40%, gdy oboje rodzice cierpią na tę chorobę oraz na 10-15%, gdy dotknięty jest tylko jeden z nich. Jednocześnie warto pamiętać, że podatność na zachorowanie nie równa się wystąpienie schizofrenii.

Leczenie schizofrenii

W celu zdiagnozowania schizofrenii przeprowadzany jest wywiad przez lekarza psychiatrę. W niektórych przypadkach zalecana jest obserwacja w szpitalu psychiatrycznym, która pozwala na dostrzeżenie pełni objawów schizofrenii. Warto pamiętać, że objawy psychotyczne występują w tzw. spektrum schizofrenii. Lekarz psychiatra dopiero po wnikliwej obserwacji decyduje o rozpoznaniu schizofrenii lub diagnozuje inne zaburzenia psychiczne. W przebiegu schizofrenii często współwystępują inne zaburzenia związane z nadużywaniem alkoholu lub nikotyny. Zauważa się także występowanie zaburzeń somatycznych, które w znacznym stopniu mogą wpływać na przebieg choroby. Przykładowo należą do nich cukrzyca i choroby układu krążenia. Warto zastanowić się czym grozi nieleczona schizofrenia. U osób u których rozpoznano schizofrenię a nie poddają się leczeniu mogą występować objawy depresyjne, zaburzenia lękowe, a także wzrasta ryzyko zachowań samobójczych. Schizofrenia jest chorobą przewlekłą, dlatego istnieje obawa, że pojawi się nawrót choroby, a nawet dojdzie do zaostrzeń choroby.

Pacjentów chorujących na schizofrenie powinno się leczyć kompleksowo. Przebieg schizofrenii może się różnić w zależności od wielu czynników, dlatego ważne jest połączenie różnych oddziaływań – farmakologicznego i niefarmakologicznego. W leczeniu farmakologicznym schizofrenii stosuje się neuroleptyki lub leki drugiej generacji. Te leki przeciwpsychotyczne stosuje się przewlekle. W schizofrenii równie ważnym elementem jest właściwy styl życia pacjenta do którego zaliczamy:

• właściwy sposób odżywiania
• regularną aktywność fizyczną
• dbanie o higienę snu i rytm okołodobowy
• odpowiednie planowanie różnych czynności
• odpowiedni czas i formę odpoczynku

W leczeniu schizofrenii za cel stawia się poprawę w funkcjonowaniu psychospołecznym jednostki. Osoby chore powinny także mieć dostęp do leczenia terapeutycznego – psychoterapii, psychoedukacji, terapii rodzinnej lub zajęciowej. Właściwie dobrane, stałe leczenie może doprowadzić do stanu długotrwałej remisji. Niezmiernie istotne jest, aby kontynuować leczenie zgodnie z zaleceniami lekarza psychiatry i innych specjalistów także w okresie remisji. Pozwala to na zapobieganie nawrotowi lub dalszym rozwoju choroby. Zaleca się aby w oddziaływania specjalistyczne były zaangażowane rodziny chorych na schizofrenię. Psychoedukacja, przeprowadzona przez na przykład psychologa, może okazać się pomocna dla bliskich. Dzięki takim działaniom mogą dowiedzieć się w jaki sposób opiekować się chorym, w jaki sposób aktywizować go oraz jak komunikować się z nim w różnych stanach zdrowotnych. Taka współpraca może przynieść także korzyści w kontekście współpracy na linii pacjent-specjalista, a także ogranicza ryzyko nawrotów.