Spis treści
Co to jest uzależnienie od Internetu
Uzależnienie od Internetu należy do tzw. nowych uzależnień (uzależnienia behawioralne). Kategoria ta powstała w odpowiedzi na intensywny rozwój technologiczny oraz zmiany społeczne. W klasyfikacji ICD-10 uzależnienia behawioralne oficjalnie nie zostały ujęte, funkcjonują pod nazwą zaburzeń nawyków i popędów. Internetoholizm spełnia podstawowe kryteria uzależnienia, jakim np. jest uzależnienie od substancji chemicznych (alkohol, nikotyna). Nadmierne spędzanie czasu w wirtualnej rzeczywistości określane jest jako nieudane próby kontrolowania impulsów. Obecna definicja uzależnienia od Internetu – jednak w dalszym ciągu brak oficjalnego stanowiska – to nieumiarkowane używanie komputera z wykorzystaniem sieci internetowej.
Zdrowa norma spędzania czasu przed komputerem nie została określona. W przypadku uzależnienia, o przekroczeniu normy mówi się, gdy osoby uzależnione spędzają większość swojego czasu w sieci. Dostrzegalne są wówczas negatywne konsekwencje uzależnienia, które zaburzają funkcjonowanie w obszarze życia społecznego, rodzinnego, psychicznego czy fizycznego.
Problem uzależnienia od internetu silnie osadzony jest w kontekście społecznym. Liczne portale społecznościowe zapewniają użytkownikom poczucie przynależności, wspólnoty, które w rzeczywistości jest iluzją. Bycie online, chociażby za pośrednictwem mediów społecznościowych dostarcza wrażenia bycia z innymi ludźmi, kiedy tempo życia stale wzrasta. Magia internetu polega właśnie na budowaniu takiego złudzenia. Pomimo możliwości, jakie oferuje Internet, w perspektywie długofalowej wywołuje poczucie osamotnienia. Komputer pochłania wówczas osoby samotne, które poszukują coraz to nowszych sposób na uzyskanie internetowych kontaktów społecznych – w dużym uproszczeniu tak wygląda mechanizm uzależnienia.
Korzystanie z Internetu daje nam ogrom możliwości, ale również stanowi źródło zagrożeń. Internet przeniknął już niemal każdy obszar naszego życia. Dzięki niemu możemy komunikować się z bliskimi na całym świecie czy też zdobywać wiedzę na każdy temat. Stał się podstawowym narzędziem, bez którego trudno wyobrazić sobie codzienne życie. Pojawienie się sieci internetowej nastąpiło tak szybko, że społeczeństwo nie miało wystarczająco czasu, aby przystosować się do nowej rzeczywistości i wypracować zrównoważone metody użytkowania.
Po raz pierwszy zjawiskiem uzależnienia od Internetu zajęła się Kimberly Young, która dostrzegła u osób korzystających cechy uzależnienia podobne u tych uzależnionych od substancji psychoaktywnych (narkotyki, alkohol) czy hazardu. Określiła uzależnienie internetowe jako „zaburzenia nawyków pozbawione kontroli, niepowodujące zatrucia, ale znacznie pogarszające funkcjonowanie we wszystkich sferach życia”.
Wyróżniła 5 typów internetoholizmu uzależnionych od:
- związków internetowych: nawiązywanie internetowych kontaktów społecznych, niekontrolowane korzystanie z poczty elektronicznej, czatów, grup;
- treści pornograficznych (erotomania internetowa): oglądanie filmów i zdjęć erotycznych, częste rozmowy o tematyce seksualnej;
- komputera: silne przywiązanie do komputera, służącego głównie do gier komputerowych;
- sieci: poczucie przymusu korzystania z czatów, stron www;
- zdobywania informacji: niekontrolowany przymus pobierania informacji z różnych obszarów.
Uzależnienie od Internetu – objawy
Obecnie nie istnieją jasno określone kryteria, aby została postawiona diagnoza uzależnienia od Internetu. Specjaliści od zdrowia psychicznego badając to zjawisko, kierują się dotychczasową wiedzą jak przebiega rozwój uzależnienia (np. od alkoholu) i czym się objawia.
Objawy uzależnienia (internetoholizmu) na podstawie ICD-10:
- Rosnąca potrzeba dłuższego korzystania z kumputera w celu satysfakcji i/lub spadek poziomu zadowolenia przy tej samej ilości spędzanego czasu;
- Wystąpienie objawów zespołu abstynencyjnego, tj. mimowolne poruszanie palcami, wewnętrzny niepokój, obecność negatywnych emocji, obsesyjne myślenie o internecie, pobudzenie;
- Nieudane próby zaprzestania korzystania z komputera;
- Zaniedbywanie obowiązków, stopniowe rezygnowanie z aktywności społecznych, tj. życie rodzinne czy zawodowe, pomimo świadomości doświadczanych problemów;
- Regulacja emocji za pomocą internetu w celu uniknięcia nieprzyjemnych uczuć.
Uzależnienie od Internetu – skutki
Znając już objawy internetoholizmu, teraz przybliżone zostaną skutki uzależnienia, które znacznie obniżają jakość życia.
Są nimi m.in.:
- Wahania nastroju związane z brakiem dostępu do sieci;
- Unikanie/utrata kontaktów społecznych;
- Ograniczenie zainteresowań;
- Zanik więzi emocjonalnych z bliskimi osobami;
- Kłopoty finansowe;
- Zaburzenie rytmu okołodobowego (np. sen-praca);
- Zaniedbywanie własnego zdrowia;
- Wady postawy;
- Niska samoocena.
Uzależnienie od Internetu dzieci
Niemal wszystkie dzieci w Polsce mają dostęp do Sieci. W 2008 r. dostęp do Internetu posiadało 61% domostw z dziećmi, w 2016 r. było ich już 98%. W przypadku dzieci i młodzieży częściej występuje poczucie samotności, a Internet jest ich sposobem radzenia sobie z nim. Młody, rozwijający się umysł w szczególności narażony jest na negatywne skutki nadużywania internetu. Zwiększa ryzyko nieprawidłowego kształtowania się osobowości czy rozwoju zaburzeń psychicznych.
Przyczyny uzależnienia od świata wirtualnego są złożone i obejmują wiele obszarów. Najczęściej wymieniane są:
- niepowodzenia szkolne;
- wykluczenie z grupy rówieśniczej;
- konflikty rodzinne;
- nieprawidłowe strategie radzenia sobie ze stresem;
- niedostateczne wsparcie emocjonalne rodziców.
Dodatkowo narażone są dzieci i młodzież z niskim poczuciem własnej wartości, doświadczające niskiej samooceny, poczucia bezradności i niepewności.
Głównym celem okresu dorastania jest ukształtowanie własnej tożsamości, który wiąże się z wieloma trudnościami. Internet poniekąd pomaga z tymi wyzwaniami – ułatwia nawiązywanie kontaktów czy tworzenie obrazu „ja”. Osiągnięcie tego celu utrudniane jest przez brak kontroli rodzicielskiej. Niska świadomość rodziców o zagrożeniach internetowych, niepodejmowanie o nich rozmów z dziećmi oraz brak jasnych zasad użytkowania przyczyniają się do rozwoju zachowań nałogowych.
Uzależnienie od Internetu – leczenie
Leczenie uzależnienia od internetu jest procesem skomplikowanym z uwagi na nowość tego zjawiska. Trudność dotyczy już abstynencji od źródła nałogu. Nie jest możliwe, aby w dzisiejszych czasach leczeniu uzależnienia towarzyszył zakaz użytkowania. Terapia osób uzależnionych koncentruje się zatem na umiejętności zachowania równowagi i kontroli. Z uwagi na trwającą dyskusję co do konkretnych sposobów pracy z internetoholizmem warto zgłosić się do specjalisty terapii uzależnień, który bazując na swoim doświadczeniu, dobierze odpowiedni plan leczenia.
Jak leczyć uzależnienie od Internetu?
Obecnie terapia uzależnienia od internetu przebiega w oparciu o terapię poznawczo-behawioralną. Osoba uzależniona przy wsparciu psychoterapeuty nabywa nowe umiejętności radzenia sobie, kontrolowania impulsów i przekształcania negatywnych wzorców myślenia. Praktykowana jest także terapia rodzinna oraz grupowa.
Terapia obejmuje m.in.:
- prowadzenie dziennika codziennych aktywności w Internecie;
- trening umiejętności zarządzania czasem;
- planowanie harmonogramu dnia;
- pomoc w organizacji alternatywnych sposobów spędzania czasu (np. ćwiczenia fizyczne).
