Zaburzenia adaptacyjne u dzieci i młodzieży 

Lęk i obniżony nastrój – objawy choroby 

Zaburzenia adaptacyjne, według Klasyfikacji ICD-10, należą do kategorii chorób zbierającej różnorodne reakcje na ostry stres. Ich wykształcenie jest reakcją na stresor, który zaburza integralność społecznego układu odniesienia jednostki. Do najczęstszych objawów zaburzeń adaptacyjnych należą: 

• napięcie, 
• niepokój i zamartwianie się, 
• przygnębienie, 

• zaburzenia emocjonalne (głównie obniżenie nastroju, mogą wystąpić stany depresyjne), 
• lęk. 

Symptomy wskazujące na zaburzenie adaptacyjne powodują, że osoba ma problem z codziennym funkcjonowaniem, przystosowaniem się do nowych sytuacji oraz efektywnym działaniem. Trudno jest jej myśleć o przyszłości, a nawet radzić sobie z teraźniejszością. 

Powyższe objawy są charakterystyczne dla wszystkich grup wiekowych, istnieją jednak symptomy typowe dla osób młodszych. Mogą one stawać się agresywne, wykazywać zachowania antyspołeczne czy przeżywać wybuchy gniewu. Młodsze dzieci często zmagają się ze zjawiskiem regresji, czyli powrotem do zachowań charakterystycznych dla poprzedniego stadium rozwojowego. Objawia się to np. poprzez nocne moczenie się, potrzebę bycia noszonym na rękach, ponowne spanie z rodzicami, napady płaczu czy ssanie kciuka. Starsze dzieci również doświadczają regresji, jednak ta przejawia się nieco inaczej. Nastolatki stają się mniej samodzielne, potrzebują więcej opieki i czułości, np. przytulania, odwożenia do szkoły, pomocy z codziennymi czynnościami i sprawunkami. 

Dzieci i młodzież zmagające się z zaburzeniami adaptacyjnymi przeżywają bardzo silne emocje, z którymi nie potrafią sobie poradzić, dlatego mogą szukać dla nich ujścia poprzez bunt. Spożywanie alkoholu, palenie papierosów, wagary, problemy z rówieśnikami, agresja, opuszczanie się w nauce, a nawet kradzieże to jedne z najczęstszych wyrazów przejawianego oporu. 

Skąd biorą się zaburzenia adaptacyjne? 

Przyczyny zaburzeń adaptacyjnych mogą być różne, ponieważ każde dziecko inaczej intepretuje zdarzenia ze swojego życia i inaczej je przeżywa. Dla jednego zaistniała sytuacja może nie mieć większego znaczenia, natomiast inna osoba odczuje ją jako bardzo stresującą. Można zatem stwierdzić, że predyktorem choroby jest odczuwany poziom stresu, a to, czy zaburzenia adaptacyjne wystąpią, zależy od osobistej odporności psychicznej, a także wsparcia otoczenia. 

Do najczęstszych przyczyn zaburzeń adaptacyjnych należą: 

• utrata lub śmierć bliskiej osoby (np. rodzica, dziadków, rodzeństwa, przyjaciela), 
• rozstanie rodziców, 
• doświadczenie wojny (również uchodźctwa), 
• narodziny rodzeństwa, 
• nieporozumienia z rodzicami lub rówieśnikami, 
• problemy w szkole, 
• niezrozumienie samego siebie i zachodzących wraz z dojrzewaniem zmian, 
• problemy tożsamościowe, 
• ciężka choroba, 
• przeprowadzka, zmiana szkoły, 
• rozłąka z osobami znaczącymi (rodzice, dziadkowie, przyjaciele).

Jak pomóc dziecku z zaburzeniami adaptacyjnymi?  

Leczenie zaburzeń adaptacyjnych u dzieci i młodzieży – tak jak w przypadku innych zaburzeń psychicznych – zależy od genezy choroby, a także nasilenia objawów. Podstawą leczenia jest psychoterapia u doświadczonego psychologa. Szczególnie daleko posunięte zaburzenia adaptacyjne mogą wymagać wizyty u psychiatry i zastosowania łagodnych leków przeciwdepresyjnych. 

Ogromne znaczenie ma jednak nastawienie i wsparcie rodziców. Przede wszystkim, nie można umniejszać przeżyciom. Choć z perspektywy dorosłego jego problem może wydawać się błahy, w świecie dziecka ma ogromne rozmiary. Młode osoby często mają trudność z opisywaniem swoich emocji – to normalne, dlatego warto pomóc mu zwerbalizować to, co czuje. Używając prostego i zrozumiałego języka, rodzic może opisać, co zmieniło się w życiu dziecka i wytłumaczyć, z czym ta zmiana się wiąże. Nie należy bać się rozmawiać o emocjach – dzieci również je mają. Trzeba tylko dać im możliwość i przestrzeń do ich wyrażania.