ADD – co to?

Neuroróżnorodność

Zarówno w gabinecie, jak i mediach pojawia się coraz więcej treści na temat neuroróżnorodności. To termin w ramach którego dostrzega się zróżnicowanie w funkcjonowaniu, strukturze i odmiennych wzorach aktywności mózgu pomiędzy jednostkami.W ramach koncepcji neuroróżnorodności mówi się o spektrum autyzmu i ADHD, dysleksji, dyskalkulii czy nawet pojawiają się wzmianki o leworęczności! W myśl neuroróżnorodności wskazuje się, że deficyty ujawniają się jedynie w środowiskach, które są niedostosowane do odmiennych niż neurotypowe cechy.

Co to ADD

ADHD, czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, inaczej nazywany zespołem hiperkinetycznym. Jest to jedno z najczęściej rozpoznawanych zaburzeń neurorozowojowych u dzieci. ADHD charakteryzuje się poprzez trzy wymiary:

1) nadruchliwość

2) impulsywność

3) zaburzenie koncentracji uwagi.

Oprócz rozpoznania symptomów przynależnych do poszczególnych wymiarów, ważne jest także zbadanie czy istnieją przesłanki, które wskazują, że wyłaniające się objawy znacznie utrudniają codzienne funkcjonowanie osoby w różnych sferach życia – społecznej, szkolnej lub zawodowej.

Nasilenie każdego z przedstawionych elementów może się różnić, stąd wyróżnia się trzy podtypy ADHD:

• z przewagą nadruchliwości i nadmiernej impulsywności,
• z przewagą zaburzeń koncentracji uwagi (ADD),
• mieszany.

Add (z j. angielskiego attention deficit disorder) o którym mowa w tym artykule oznacza zespół deficytu uwagi. To co jest specyficzne dla tego podtypu ADHD to niewystępowanie nadpobudliwości ruchowej lub przejawianie jej w nieznacznym natężeniu.

Przyczyny ADD

Przyczyny zaburzenia koncentracji uwagi mają wielorakie podłoże. Aktualnie badacze są zdania, że w wiele rozpoznań jest uwarunkowana genetycznie. Współczynnik odziedziczalności wynosi nawet kilkadziesiąt procent! Wpływ na powstawanie lub rozwijanie się ADHD, jak i ADD mają również czynniki biologiczne i środowiskowe. Istotny w kontekście ADD jest także okres ciąży. Wystawienie na wszelkie substancje toksyczne dla rozwijającego się dziecka może sprzyjać powstawaniu zaburzenia koncentracji uwagi. Ponadto kluczową rolę odgrywa ilość neuroprzekaźników w układzie nerwowym, która w kontekście ADHD odpowiedzialna jest m.in. za pamięć operacyjną.

Objawy ADD

Objawy ADD mogą przyjmować różny poziom nasilenia. Skupiają się one wokół aspektu dotyczącego zaburzenia koncentracji uwagi. Należą do nich:

1) Brak zwracania uwagi na szczegóły, jak i popełnianie błędów związanych z nieuwagą (np. niedokładne wykonanie swojego zadania)

2) Trudności z utrzymaniem uwagi podczas wykonywania czynności (np. zabawy, wykładów, czytania książki)

3) Wydaje się niezainteresowany rozmową (np. sprawia wrażenie nieobecnego)

4) Trudności z utrzymaniu uwagi na ukończeniu podjętego zadania (rozpoczęcie zadania, ale nieukończenie go ze względu na utratę zainteresowania)

5) Trudności z organizacją działania (problemy z zadaniami sekwencyjnymi, terminowością)

6) Unikanie lub nie angażowanie się w zadania wymagające długotrwałego wysiłku umysłowego

7) Łatwość gubienia różnych przedmiotów, szczególnie tych potrzebnych do wykonania zadań (np. okulary, portfel, dokumenty)

8) Łatwe rozpraszanie się przez bodźce zewnętrzne bodźce lub myśli niezwiązane z tematem

9) Zapominanie o realizacji codziennych obowiązków (np.

Objawy zaburzeń uwagi u osób dorosłych mogą się różnić od tych, które są obserwowane w przypadku dzieci z add. W dorosłości zmieniają się pełnione przez nas funkcje a także zakres odpowiedzialności.

ADD u dzieci

Początek objawów jest obserwowalny w dzieciństwie. W rozpoznaniu istotne jest występowanie objawów w co najmniej dwóch środowiskach życia dziecka, na przykład w domu i szkole. Badania wskazują, że osiowe objawy ADHD (jak i ADD), które rozpoznano u dzieci i młodzieży utrzymują się także w dorosłości.

Dzieci z add mogą mieć trudności w skupieniu uwagi podczas lekcji czy przykładowo czytania dłuższego tekstu. Często przejawiają więcej z cech pozostałych wymiarów niż w przypadku osób dorosłych.

ADD u dorosłych

ADHD i ADD kojarzą się z rozpoznaniami stawianymi jedynie dzieciom. W rzeczywistości add występuje zarówno u dzieci, jak i osób dorosłych. Wraz z dorastaniem obraz kliniczny objawów może ulegać zmianie przez co osoby dorosłe rzadziej się diagnozuje.

Ponadto istnieje zagrożenie, że w celu dostosowania się do wymagań otoczenia jednostka będzie zmuszona do maskowania swoich objawów. W takiej sytuacji może dojść do wystąpienia problemów takich jak zaburzenia depresyjne, zaburzenia lękowe czy alkoholizm.

ADD vs ADHD

Aktualnie add traktujemy jako podtyp ADHD w którym dominują zaburzenia koncentracji uwagi. Ten podtyp ADHD charakteryzuje brak nadpobudliwości ruchowej.

Leczenie ADD

Leczenie można podzielić na dwie grupy oddziaływań, farmakologiczne i niefarmakologiczne. Do podstawowych metod stosowanych w przypadku ADHD, a co za tym idzie ADD, należy psychoedukacja. Pozwala ona na zrozumienie przyczyn, rozpoznanie objawów i wprowadzenie sposobów na radzenie sobie w sytuacjach sprawiających trudności. Ten etap jest kluczowy w kontekście często odczuwanego poczucia winy za objawy, które pojawia się u osoby diagnozowanej (a w przypadku dziecka także u opiekunów). Zdobyta wiedza pozwala na lepsze funkcjonowanie, ale także zrozumienie w codziennym otoczeniu.

Część pracy skupia się wokół działań ułatwiających lepsze funkcjonowanie, pomaga określić strukturę dnia albo przedstawia wskazówki minimalizujące problemy z organizacją codziennego życia. Na przykład ustawianie powiadomień przypominających o konieczności wykonania jakiejś czynności pozwoli na zrealizowanie swoich zobowiązań. Ich stosowanie nie usunie zaburzeń uwagi, ale w niektórych przypadkach okaże się przełomowe.

Kolejnym oddziaływaniem psychologicznym zalecanym w przypadku diagnozy add jest psychoterapia np. terapia poznawczo behawioralna. Pozwala ona na zminimalizowanie negatywnych konsekwencji takich jak leczenie obniżonej samooceny. Problemy związane z koncentracją uwagi mogą doprowadzić także do wystąpienia różnych zaburzeń nastroju, na przykład depresji i stanów lękowych, które również warto zaopiekować się w gabinecie. Kolejnym niepożądanym skutkiem nieprzystosowawczego funkcjonowania mogą być uzależnienia od substancji psychoaktywnych, na przykład zażywanie narkotyków lub alkoholu, nad którymi także można pracować ze specjalistą.

Oddziaływania farmakologiczne leżą w zakresie leczenia prowadzonego przez lekarza psychiatrę.

Diagnoza ADD

Mówiąc o neuroróżnorodności, a co za tym idzie ADD, mówimy o pewnego rodzaju kontinuum. Podstawą do diagnozy ADHD (a w tym podtypu ADD) w wieku dorosłym jest przeprowadzenie wywiadu oraz oceny klinicznej przez specjalistę. Należy także poświęcić czas na omówienie objawów występujących w okresach wcześniejszych np. dzieciństwie. W tym celu, po wcześniejszym ustaleniu z psychologiem, może okazać się pomocne przyprowadzenie ze sobą osoby, która była świadkiem dorastania lub miała możliwość obserwowania pewnych przejawianych zachowań z bliska np. rodzica, opiekuna czy kogoś z rodzeństwa. Wartościowym źródłem informacji są także opinie oraz świadectwa szkolne. Podczas spotkania specjalista przeprowadza także test (DIVA-V), który pomaga w diagnozie. Część gabinetów ma także w ofercie przeprowadzenie testu interaktywnego MOXO jako kolejny, pogłębiający etap postępowania diagnostycznego. Pozwala on na zbadanie reakcji osoby w różnych kontekstach w sytuacji obciążenia dystraktorami „rozpraszaczami uwagi”.

Zaburzenia koncentracji uwagi add – jak sobie radzić?

U wielu osób z diagnozą ADD pojawiają się trudności, które dotykają ich życia zawodowego. W życiu rodzinnym także mogą pojawiać się negatywne konsekwencje problemu z utrzymaniem skupienia. Osoby z ADD stawiają sobie za cel poprawę koncentracji. I rzeczywiście nad koncentracją można pracować. Na utrzymanie uwagi wpływa wiele czynników – dieta, aktywność fizyczna czy higiena snu. Istnieje także możliwość rozwijania i wzmacniania umiejętności związanych ze skupieniem uwagi. Niemniej warto pamiętać o pewnych ograniczeniach u osoby z add. Pewne trudności wynikają z charakteru zaburzenia i wpływ na nie jest ograniczony.

Duże znaczenie w kontekście funkcjonowania osób z add ma wybór pracy a także otaczanie się wspierającymi osobami, które również posiadają wiedzę dotyczącą cech ADD. Osoby dorosłe z ADHD często wyróżnia kreatywność i myślenie nieszablonowe pozwalające na znajdywanie niestandardowych rozwiązań. Ich mocną stroną jest także spontaniczność w kwestii podejmowaniu decyzji i zabieraniu się do działania. Te cechy mogą równoważyć doświadczane deficyty.