Spis treści
Syndrom DDA
Jaka jest historia DDA?
Pojęcie DDA wywodzi się z ruchu Anonimowych Alkoholików i powstałych później grup wsparcia dla dzieci alkoholików. Od lat 80. XX wieku zwiększa się świadomość społeczna na temat syndromu dorosłego dziecka alkoholika. Coraz więcej osób dorosłych zgłasza się na terapię, rozpoznając u siebie objawy wynikające z dzieciństwa w domu alkoholika.
Powstało dwanaście kroków dla osób DDA. Jest to program samopomocowy inspirowany ruchem Anonimowych Alkoholików, dostosowany do potrzeb dorosłych dzieci alkoholików. Kroki te stanowią duchowy i emocjonalny przewodnik po drodze do uzdrowienia. Często wykorzystywany jest w grupach wsparcia.
Klasyfikacja syndrom DDA
W przeciwieństwie do diagnoz medycznych, syndrom DDA nie jest sklasyfikowaną jednostką chorobową w ICD-10 ani DSM-5. Termin DDA został stworzony, aby pomóc nazwać i zrozumieć wspólne doświadczenia, które łączą wiele osób wychowanych w rodzinach z problemem alkoholowym.
Można powiedzieć, że syndrom dorosłego dziecka alkoholika to zbiór cech i wzorców zachowania, które ukształtowały się w dzieciństwie osoby dorastającej w rodzinie alkoholowej i utrzymują się w jej dorosłym życiu.
Wpływ wychowania w rodzinie alkoholowej
Rodzina alkoholowa funkcjonuje w stanie chronicznego chaosu i zaburzenia ról tzw. parentyfikacji. Nadużywanie alkoholu przez jednego lub oboje rodziców powoduje nieprzewidywalność środowiska domowego. Może prowadzić do przemocy przemocy – fizycznej, psychicznej lub emocjonalnej, a także zaniedbania emocjonalnego i wychowawczego. Dziecko staje się uwikłane, ucząc się ukrywania uczuć, tłumienia potrzeb i przejmowania ról dorosłych.
Dzieci pochodzące z rodzin alkoholowych często przejawiają: tzw. wadliwe role rodzinne.
- bohater rodzinny – najstarsze dziecko, przejmujące odpowiedzialność za funkcjonowanie domu, pomagające rodzicowi niepijącemu, opiekujące się młodszym rodzeństwem.
- kozioł ofiarny – dziecko, które staje się obiektem złości i frustracji członków rodziny, często obwiniane za trudności.
- niewidzialne dziecko – dziecko zagubione, które wycofuje się z kontaktów rodzinnych, unika konfliktów, staje się „niewidoczne”.
- maskotka – najmłodsze dziecko, które poprzez żart i zabawę próbuje rozładować napięcie w rodzinie.
Skutki z którymi mierzą się dorosłe dzieci alkoholików
U dorosłych dzieci osób z problemem alkoholowym można zauważyć różnorakie psychologiczne skutki. Niektóre doświadczenia powodują urazy psychiczne i problemy w obrębie zdrowia fizycznego. Do poważniejszych problemów psychologicznych należą:
- niskie poczucie własnej wartości
Brak uznania, niedostępność emocjonalna rodziców oraz częste krytykowanie wpływają negatywnie na obraz siebie. Osoby DDA mają trudności z dostrzeganiem własnych osiągnięć i zaspokajaniem własnych potrzeb.
- nadmiernie rozwinięte poczucie odpowiedzialności
Dzieci w rodzinach alkoholików często przejmują rolę opiekuna – godzą rodziców, opiekują się młodszym rodzeństwem a nawet planują domowy budżet. Choć podejmowane zachowania są funkcjonalne w dzieciństwie, w dorosłym życiu może prowadzić do przeciążenia, wypalenia, trudności z delegowaniem obowiązków i brakiem odpoczynku.
- nadmierna lojalność
- trudności z wyrażaniem uczuć (emocji)
W rodzinie dysfunkcyjnej dzieci mogą uczyć się tłumienia emocji – wyrażanie gniewu, strachu czy smutku mogło być karane lub ignorowane. W dorosłości osoby DDA nie umieją rozpoznawać i werbalizować własnych emocji, co wpływa na jakość ich relacji.
- lęk przed odrzuceniem,
- nadmierne i nieadekwatne poczucie winy
Dzieci DDA często czują się odpowiedzialne za problemy rodziny – mimo że realna wina nie leży po stronie nieletnich. W dorosłości to uczucie może prowadzić do przyjmowania pozycji ofiary, trudności w podejmowaniu decyzji i obniżonego poczucia satysfakcji życiowej. Zdarza się, że poczucie winy dominuje nad innymi emocjami i uniemożliwia stworzenie zdrowych relacji interpersonalnych.
- trudności w relacjach interpersonalnych
Zaburzone wzorce relacyjne w rodzinie alkoholowej rzutują na życie dorosłe – osoby DDA mają trudności z nawiązywaniem i utrzymywaniem relacji. Często przyciągają osoby uzależnione lub stosujące przemoc, powielając znane schematy. Zdarza się, że brakuje im umiejętności rozpoznawania granic, asertywności i dbania o siebie.
Strategie osób DDA
Dzieci wychowujące się w rodzinach z problemem alkoholowym często rozwijają mechanizmy obronne, które w dzieciństwie pozwalają im przetrwać emocjonalny chaos, ale w dorosłości mogą przekształcać się w nieadaptacyjne wzorce. Przykładem takiego mechanizmu jest nadmierna kontrola – potrzeba dokładnego planowania i przewidywania, wynikająca z dziecięcego doświadczenia nieprzewidywalności i braku wpływu na rzeczywistość. Inne mechanizmy to unikanie konfliktów, tłumienie emocji czy potrzeba ciągłego zadowalania innych. Choć mogą one pełnić funkcję ochronną, często prowadzą do trudności w relacjach interpersonalnych i w pracy zawodowej. Zrozumienie, że te strategie są efektem przeszłych doświadczeń, a nie „wrodzonymi wadami”, jest kluczowe w procesie zdrowienia. Praca terapeutyczna pozwala zidentyfikować i modyfikować te schematy w sposób, który umożliwia bardziej autentyczne i satysfakcjonujące funkcjonowanie.
Warto pamiętać, że nie wszystkie dzieci alkoholików doświadczają takich samych trudności. Istnieje grupa tzw. „dzieci elastycznych”, które pomimo niesprzyjających warunków rozwijają się stosunkowo prawidłowo. Kluczowe czynniki to obecność wspierającej osoby dorosłej, które umożliwiły zapoznanie się z rola dziecka (np. dziadków, nauczycieli), zasoby w postani talentów czy szybkie uzyskanie niezależności.
Dorosłe dzieci alkoholików – objawy
Dzieci pochodzące z rodzin dysfunkcyjnych mogą doświadczać traumy, której skutki są obecne przez całe życie. Wiele z nich zmaga się z zaburzeniami psychicznymi. Objawy syndromu DDA mogą obejmować objawy typowe dla innych jednostek klinicznych. Na przykład stany obniżonego nastroju, w tym depresję. Pojawiają się także inne zaburzenia emocjonalne takie jak zaburzenia lękowe i przejawianie silnej reakcji w sytuacjach stresowych. Część osób dorosłych przejawia także zaburzenia o charakterze psychosomatycznym. Zdarza się także rozpoznawanie nadużywania substancji psychoaktywnych u osób DDA, jak i przejawianie innych zachowań autodestrukcyjnych.
Dorosłe dzieci alkoholików (DDA) – czy da się wyrosnąć?
Doświadczenie wychowywania się w rodzinie alkoholowej jest faktem, a co za tym idzie niemożliwe jest wyrośnięcie ze swojej historii. To na co mamy wpływ to na zaopiekowanie się sobą tu i teraz – w dorosłości. Nasze życie nie musi być definiowane i podporządkowane przeszłości.
DDA – jak sobie radzić?
Choć wiele mówi się o trudnościach dorosłych dzieci alkoholików, warto też podkreślić ich siłę i potencjał rozwojowy. Osoby DDA często wykazują się dużą empatią, wrażliwością na potrzeby innych, zdolnością do głębokich refleksji oraz silnym poczuciem odpowiedzialności. To cechy, można traktować jako zasób, jeżeli tylko będą odpowiednio ukierukowane. Niektóre osoby dorosłe wychowane w rodzinach alkoholowych odnajdują swoje powołanie w zawodach pomocowych, edukacji, sztuce czy działaniach społecznych.
Ważnym krokiem jest oddzielenie przeszłości od tożsamości czyli uznanie, że choć doświadczenia dzieciństwa miały wpływ na to, kim jesteśmy, to nie muszą determinować naszej przyszłości. DDA, korzystając z dostępnych form wsparcia, mogą zbudować życie w oparciu o własne wartości, potrzeby i cele. Wielu z nich udaje się stworzyć zdrowe, bezpieczne relacje i świadomie wychowywać dzieci w sposób, którego sami nie doświadczyli.
Radzenie sobie jako osoba DDA wymaga zaangażowania i cierpliwości. Warto w tym celu szukać wsparcia wśród osób znaczących (bliskich), innych osób DDA lub sięgnąć po pomoc specjalisty np. psychologa.
Terapia DDA
Terapia osób DDA może przybierać różne formy.
Psychoedukacja u psychologa pozwala zrozumieć wpływ alkoholizmu na życie całej rodziny.
Specjalista może także wesprzeć osobę DDA poprzez przedstawienie narzędzi umożliwiających praktykowanie uważności. Psycholog w trakcie sesji może zaproponować także różnorodne techniki relaksacyjne.
Grupy DDA mają charakter grup wsparcia. Osoby o podobnych doświadczeniach dzielą się historiami i uczą zdrowych sposobów funkcjonowania. Zazwyczaj grupie przewodzi specjalista lub jeden z członków.
Inną formą oddziaływań mogą być spotkania ze specjalistą na konsultacji psychologicznej lub pod postacią psychoterapii indywidualnej. Pozwala ona na głębokie przepracowanie doświadczeń z dzieciństwa, rozpoznanie wzorców i odbudowę poczucia własnej wartości. W jej trakcie dotyka się także tematu budowanie relacji opartych na zaufaniu. Klient wzmacnia umiejętność rozpoznawania swoich uczuć, potrzeb jak i ćwiczy wyrażanie ich, jak i stawianie granic za pomocą asertywności.
Podsumowanie
Szacuje się, że osób, które mierzyły się ze swoim problemem alkoholowym jest aż 7% w Polsce.
Dorosłe dzieci alkoholików to osoby, które doświadczyły w dzieciństwie wyjątkowo trudnych warunków emocjonalnych i społecznych. Syndrom DDA może znacząco wpływać na ich życie zawodowe, osobiste i społeczne. Jednak zrozumienie tego syndromu, uzyskanie wsparcia psychoterapeutycznego i praca nad sobą umożliwia odbudowanie zdrowia psychicznego i poczucia bezpieczeństwa. DDA nie muszą być skazane na powielanie traumatycznych wzorców. Zmiana jest możliwa – i dostępna. Zadbaj o swoje zdrowie psychiczne!
