Spis treści
Osobowość borderline – co to takiego?
Osobowość borderline, podobnie jak zaburzenia antyspołeczne, histrioniczne i narcystyczne, należy do grupy zaburzeń, które łączy charakterystyczny wzorzec zachowań. Osoby z takimi zaburzeniami często przejawiają nadmierną emocjonalność, niestabilność i skłonność do teatralnych gestów, co sprawia, że ich zachowanie może wydawać się przesadne lub niezrozumiałe dla innych.
Osoby z tym zaburzeniem są bardzo wrażliwe na to, co się dzieje wokół nich. Boją się, że inni je opuszczą, i odczuwają silną złość, gdy coś im nie wychodzi zgodnie z własnymi oczekiwaniami. Często myślą, że jeśli zostaną odrzucone lub nie otrzymają pomocy, to na pewno zrobiły coś złego. Ich opinie o innych ludziach dynamicznie ulegają zmianie – raz uważają kogoś za przyjaciela, a za chwilę za wroga.
Osoby z borderline często podejmują ryzykowne działania, które mogą prowadzić do poważnych konsekwencji, w tym do śmierci samobójczej. Próby samobójcze i samouszkodzenia są często wynikiem silnych emocji, takich jak lęk przed odrzuceniem czy poczucie beznadziei. Niestety, te działania to często próby manipulacji i potrzeba zwrócenia uwagi na swoje cierpienie.
Według amerykańskiej klasyfikacji DSM-5 stały wzorzec zachowań osobowości borderline powinien wykazywać co najmniej pięć cech:
- Silny lęk przed odrzuceniem przez innych, prowadzący do desperackich działań.
- Związki międzyludzkie naznaczone niestabilnością, przeplatane okresami intensywnego uwielbienia i głębokiej niechęci wobec innych.
- Brak stabilnego obrazu siebie, prowadzący do trudności w określeniu własnej osoby.
- Impulsywność zachowań, które mogą zagrażać zdrowiu i bezpieczeństwu zarówno samej osoby, jak i innych (nadużywanie substancji psychoaktywnych, niekontrolowane wydatki, seks).
- Powtarzające się myśli o samobójstwie, grożenie samobójstwem lub próby samookaleczenia jako sposób radzenia sobie z trudnymi emocjami.
- Niestabilność emocjonalna, charakteryzująca się częstymi wahaniami nastroju i trudnościami w ich kontrolowaniu.
- Poczucie pustki i braku sensu życia.
- Trudności w kontrolowaniu złości, prowadzące do częstych wybuchów gniewu.
- Pod wpływem stresu mogą występować krótkotrwałe zaburzenia myślenia lub postrzegania.
Statystyki wskazują na silny związek między zaburzeniem osobowości borderline a doświadczeniami traumatycznymi z dzieciństwa, szczególnie tymi związanymi z emocjonalnym zaniedbaniem lub wykorzystywaniem (fizycznym, psychicznym) przez najbliższych. Aż 70% osób z tym zaburzeniem ma takie doświadczenia w swojej przeszłości.
Związek z osobą borderline
Charakterystyczną cechą osób z zaburzeniem borderline jest dichotomiczny sposób myślenia, polegający na postrzeganiu świata w kategoriach skrajnych (dobry-zły). W relacjach interpersonalnych przejawia się to w cyklach idealizacji i dewaluacji partnera. Podłożem tych zachowań są często trudne doświadczenia, dysfunkcjonalne schematy poznawcze, ukształtowane w dzieciństwie, które utrwalają się w dorosłym życiu. Dominującymi schematami w przypadku zaburzenia borderline są schematy związane z niestabilnością, rozłączeniem oraz nieufnością i skrzywdzeniem. Partner z osobowością borderline z tak wykształconymi schematami na pierwszych etapach budowania relacji pragnie wręcz zlać się z partnerem. W takim związku poszukuje nadmiernej bliskości, jednocześnie jest wrażliwa na oznaki będące potencjalnie zagrożone porzuceniem ze strony partnera.
Zachowanie osoby z osobowością z pogranicza przypomina emocjonalny rollercoaster. Może dochodzić do trudnej sytuacji, w której partner jest prowokowany do udowodniania swoich emocji. Przez to mają trudności z utrzymaniem trwałych relacji. Nawet jeśli są blisko kogoś, często czują się nieswojo i nie doświadczają poczucia bezpieczeństwa. Ich partnerzy często doświadczają zarówno odrzucenia, jak i oskarżeń o to, że to oni są przyczyną problemów w związku.
Kluczową trudnością, która utrudnia osobom z zaburzeniem osobowości borderline budowanie satysfakcjonujących relacji międzyludzkich, jest skłonność do błędnej interpretacji sytuacji społecznych. To z kolei prowadzi do poczucia izolacji i odrzucenia.
Warto podkreślić, że osoby z pogranicza często doświadczają niepowodzeń w sytuacjach, które obiektywnie powinny przynieść pozytywny rezultat, np. wycofują się ze związku, w którym rośnie poziom zaangażowania i bliskości.
Jak radzić sobie z borderline w związku?
Kiedy tylko jedna osoba w związku chodzi na terapię, często pojawia się problem nierówności. Osoba w terapii może zacząć myśleć, że jest bardziej świadoma i 'zdrowsza’ od partnera, co może prowadzić do napięć i trudności w komunikacji.
Osoba z diagnozą zaburzenia osobowości borderline często doświadcza gwałtownych zmian w ocenie innych ludzi, ma trudności z rozpoznaniem własnych potrzeb oraz zmaga się z głębokim brakiem zaufania. Zalecana jest zarówno indywidualna terapia dla każdego z osobna jak i terapia par. Dzięki temu mogą pracować nad sobą, lepiej rozumieć swoje emocje i zachowania oraz wspierać się nawzajem w procesie zmian.
W terapii indywidualnej relacja terapeutyczna stanowi dla osoby o osobowości typu borderline niezwykle istotne doświadczenie, umożliwiające nawiązanie bezpiecznej i opartej na zaufaniu więzi. W przeciwieństwie do swoich dotychczasowych relacji, charakteryzujących się niestabilnością, terapia oferuje doświadczenie bezwarunkowej akceptacji i zrozumienia. To właśnie takie środowisko jest niezbędne do skutecznej pracy terapeutycznej z taką osobą.
Jak żyć z osobą z borderline?
W sytuacji, gdy u jednego z partnerów zdiagnozowano zaburzenie osobowości borderline, niezwykle istotne jest, aby również druga osoba otrzymała wsparcie psychologiczne. Dzięki temu będzie mogła lepiej zrozumieć złożone mechanizmy leżące u podstaw zachowań partnera oraz nauczyć się efektywniej reagować na pojawiające się trudności i intensywne emocje.
Terapia par skupia się na pogłębieniu wiedzy partnerów na temat osobowości typu borderline oraz na zidentyfikowaniu ich obaw i lęków związanych z tą sytuacją. Celem tego etapu jest stworzenie bezpiecznej przestrzeni do otwartej komunikacji na temat trudności wynikających z zaburzenia drugiej osoby. Praca nad komunikacją to przede wszystkim nauka postawy „niewiedzenia” i „ciekawości” wobec emocji i zachowań partnera/partnerki poprzez zadawanie pytań „jak się czujesz?”, „co miałeś na myśli?” czy „czego potrzebujesz?”.
