Jeśli chcesz dowiedzieć się czym jest ortoreksja, jakie niesie za sobą ryzyko, jak ją diagnozować oraz leczyć zachęcam Cię do zapoznania się z poniższym artykułem.
Spis treści
Ortoreksja – co to
Termin ortoreksja (orthorexia nervosa) jest określeniem stosunkowo nowym. Został zaproponowany przez amerykańskiego lekarza Stevena Bratmana w roku 1997. W środkach masowego przekazu i społeczeństwie pojawia się od zaledwie kilku-kilkunastu lat. Ortoreksja czyli obsesja na punkcie zdrowego odżywiania jest jednym z tzw. niespecyficznych zaburzeń odżywiania. Cechuje się przesadnym, ciągłym dążeniem do jedzenia wyłącznie „zdrowej żywności”. Osoby cierpiące na ortoreksję skupiają się na jakości i czystości jedzenia do tego stopnia, że staje się to dominującym aspektem ich życia, a spożywanie czegoś, co uważają za szkodliwe wywołuje silne wyrzuty sumienia.
Tak jak w przypadku anoreksji czy bulimii chory zaczyna przejawiać tendencję do izolowania się od innych, jego nastrój pogarsza się, a z czasem w gorszej kondycji jest także nasze zdrowie – paradoksalnie, ponieważ w teorii dążymy do jak najlepszego stanu zdrowia.
Ortoreksja – objawy
Pierwszym alarmującym objawem jest poczucie winy w przypadku, gdy chory nie jest zadowolony z poziomu jakości spożywanej żywności. Innymi słowy, spożywanie produktów rekreacyjnych (np. słodycze, przekąski, fastfood) budzi lęk, który nie jest wywołany dążeniem do utraty masy ciała, a tym, że pogorszy się nasze zdrowie.
Osoba zmagająca się z ortoreksją w swoim codziennym życiu stawia na pierwszym miejscu planowanie jadłospisu. Obsesyjne dbanie o własne zwyczaje żywieniowe zmienia się w styl życia. Chory odczuwa lęk przed jedzeniem poza domem i unikają spotkań towarzyskich, ponieważ wiązałoby się to z utratą kontroli nad planowaniem posiłków i stopniem jakości spożywanej żywności.
W skrajnych przypadkach osoby chorujące na ortoreksję wykluczają kolejne i kolejne grupy produktów – mięso, nabiał, węglowodany proste, owoce czy nabiał w konsekwencji czego żywią się wyłącznie kilkoma monotonnie powtarzającymi się produktami np. 3-4 gatunki warzyw bo tylko ich się nie obawiają i nie znaleźli informacji na temat ich potencjalnego negatywnego wpływu na zdrowie. Produkty spożywcze spożywane na co dzień są okrojone i osoba chora nie jest w stanie zrealizować za ich pomocą dziennego zapotrzebowania na witaminy czy składniki mineralne. Pojawia się osłabienie i zawroty głowy oraz wiele innych dokuczliwych symptomów.
Ortoreksja – przyczyny
Orthorexia nervosa jest zaburzeniem o podłożu psychicznym, częściowo lękowym oraz natury obsesyjno-kompulsywnej. Motywacja chorego wynika z pewnego rodzaju hipochondrii w połączeniu z potrzebą kontroli. Dziedziny medycyny takie jak zdrowie publiczne wyraźnie wskazują, że ważne jest tu nie tylko leczenie ale i odpowiednia prewencja.
Jednym z czynników wywołujących chorobę jest presja społeczna. Odgrywa ona znaczącą rolę w rozwoju ortoreksji. W dobie mediów społecznościowych, gdzie idealizowany jest zdrowy tryb życia, piękne ciało i dieta, wiele osób czuje się zobowiązanych do dostosowania się do tych standardów.
Czynnikiem ryzyka jest także nadmierna chęć kontroli. Odżywianie staje się dla nich sposobem na jej osiągnięcie. Powodem pojawienia się tego zaburzenia odżywiania jest również wypaczony obraz własnego ciała. Ortoreksja może być wówczas próbą poprawienia samooceny poprzez zdrową dietę i kontrolę nad jedzeniem. Osoby z ortoreksją często wierzą, że poprzez jedzenie zdrowe mogą osiągnąć lepszy wygląd i zyskać aprobatę społeczną.
Przyczyną może być ponadto brak umiejętności radzenia sobie ze stresem. Ortoreksja może być próbą radzenia sobie ze stresem i niepokojem. Osoby, które mają trudności w radzeniu sobie z emocjami, mogą uciekać się do kontroli nad jedzeniem jako mechanizmu regulującego.
Ortoreksja – skutki
Skutki ortoreksji są wieloaspektowe – zarówno psychiczne jak i fizyczne. Choroba ta zdecydowanie do nie prowadzi do zdrowia, przeciwnie – do poważnych konsekwencji i pogorszenia naszego stanu. Osoby chore doświadczają utraty masy ciała, zawrotów głowy, spadku odporności, licznych niedoborów pokarmowych czy zaburzeń o podłożu psychicznym np. depresja. czy problemy społeczne.
Ortorektycy często tracą na wadze w wyniku restrykcyjnych diet. Długotrwała utrata masy ciała może prowadzić do niedowagi, co z kolei wiąże się z wieloma poważnymi problemami zdrowotnymi, takimi jak osłabienie mięśni, spadek odporności, niedokrwistość, problemy z układem odpornościowym, a nawet nieodwracalnymi uszkodzeniami narządów. Choroba może prowadzić do trudności w trawieniu i problemów żołądkowo-jelitowych, takich jak zaparcia, wzdęcia i zaburzenia trawienia.
W miarę rozwoju ortoreksji, jakość życia osoby dotkniętej tym zaburzeniem znacząco spada. Obsesyjne myśli o jedzeniu i zdrowiu dominują życie, prowadząc do izolacji społecznej i utraty radości z jedzenia. Osoby z ortoreksją często mają trudności w utrzymaniu zdrowych relacji, ponieważ ich obsesyjna dieta może wpływać negatywnie na życie rodziny i przyjaciół.
Ortoreksja – leczenie
Leczenie ortoreksji polega na podejściu wieloaspektowym, skupiając się zarówno na aspektach fizycznych, jak i psychologicznych tego zaburzenia odżywiania. Pierwszym krokiem w leczeniu ortoreksji jest trafna diagnoza obejmująca wywiad kliniczny, ocenę skali obsesyjnych myśli na temat diety i innych czynników.
Terapia jest kluczowym elementem obejmującym leczenie. Terapeuci specjalizujący się w zaburzeniach odżywiania pomagają pacjentom zrozumieć przyczyny ich zachowań, jak i rozwijać zdrowszy stosunek do odżywiania i do siebie samych. Często stosuje się terapie poznawczo-behawioralne (CBT), które pomagają pacjentom identyfikować negatywne myśli i wzorce zachowań oraz nauczyć się bardziej pozytywnych reakcji.
W leczeniu tego zaburzenia kluczową rolę ma także dietetyk, najlepiej ze specjalizacją psychodietetyk. Pomoże on poprawić stan zdrowia pacjenta wdrażając prawidłowe żywienie oraz przeprowadzi edukację żywieniową po to, by „oswoić” na nowo pacjenta z produktami spożywczymi, które były przez niego demonizowane.
Osoby z ortoreksją mogą mieć fałszywe przekonania na temat zdrowego odżywiania. W trakcie terapii, specjaliści ds. żywienia mogą pomóc pacjentom zrozumieć, że różnorodność w diecie i elastyczność są równie ważne jak zdrowe składniki. Wsparcie rodziny i przyjaciół jest niezwykle ważne w procesie leczenia. Pacjenci potrzebują zrozumienia i wsparcia swoich bliskich w trudnym procesie powrotu do zdrowego odżywiania.
W wielu przypadkach osoby z ortoreksją doświadczają problemów zdrowotnych, takich jak niedożywienie, zaburzenia hormonalne, czy problemy z układem pokarmowym. Dlatego ważne jest, aby monitorować zdrowie fizyczne i w razie potrzeby udzielać pacjentowi pomocy medycznej.
W niektórych przypadkach, szczególnie gdy występują współistniejące zaburzenia psychiczne, lekarze mogą zalecić farmakoterapię jako uzupełnienie terapii psychologicznej. W przypadkach ciężkich zaburzeń ortorektycznych, kiedy występuje znaczne zagrożenie zdrowia pacjenta, może być konieczna hospitalizacja w celu przywrócenia zdrowia fizycznego i psychicznego.
Leczenie ortoreksji jest procesem długotrwałym, który wymaga cierpliwości i zaangażowania zarówno ze strony pacjenta, jak i terapeutów. Najważniejsze jest zrozumienie, że osoba cierpiąca na ortoreksję może potrzebować wsparcia przez wiele miesięcy lub nawet lat, aby odzyskać zdrowy stosunek do odżywiania i poprawić swoje ogólne samopoczucie. Warto zwrócić się do specjalisty ds. zaburzeń odżywiania np. psychodietetyka, który pomoże dostosować plan leczenia do indywidualnych potrzeb pacjenta.
Ortoreksja – test
Do oceny tego, czy mamy do czynienia z ortoreksją służy kwestionariusz orto 15. Jest to narzędzie samooceny, które zawiera 15 pytań dotyczących zachowań i myśli związanych z jedzeniem. Osoba wypełniająca ten kwestionariusz sama ocenia swoje nawyki żywieniowe i poziom obsesyjności. Przykładowe pytania to „Czy myślisz o jedzeniu zdrowym przez większą część dnia?” lub „Czy unikasz spożywania produktów, które uważasz za niezdrowe?” Warto jednak pamiętać, że kwestionariusze te służą raczej jako wstępna ocena i nie są narzędziem diagnostycznym.
Jeśli masz poważne obawy co do ortoreksji lub obserwujesz u siebie lub innej osoby zachowania sugerujące to zaburzenie, najlepszym krokiem jest skonsultowanie się z profesjonalistą ds. zaburzeń odżywiania, takim jak psychoterapeuta lub psychiatra.
Profesjonalna ocena i diagnoza są kluczowe, aby określić, czy choroba jest obecna i jakie jest jej nasilenie, a także opracować plan leczenia dostosowany do indywidualnych potrzeb pacjenta. Wczesna interwencja może pomóc uniknąć poważnych problemów zdrowotnych i społecznych związanych z ortoreksją.
