Leczenie nerwicy

Zaburzenia lękowe – co to

Zaburzenia nerwicowe, nerwice czy reakcje nerwicowe to terminy, które współcześnie nie funkcjonują w nazewnictwie psychiatrycznym. Wraz z pojawieniem się w 1980 roku nowej klasyfikacji Diagnostycznego i Statystycznego Podręcznika Zaburzeń Psychicznych (DSM-III) zastąpione zostały terminem zaburzeń lękowych. W Polsce jednak ta terminologia stosowana jest w odniesieniu do zaburzeń lękowych i psychosomatycznych. Nerwica lękowa rozumiana jest jako nieokreślony zbiór objawów somatycznych, lękowych i depresyjnych.

Powodem, dla którego pojęcie nerwica zostało zmienione była potrzeba rozróżnienia zespołów z lękiem domniemanym od tych z lękiem odczuwanym.

Lęk domniemany stanowi rdzeń takich zaburzeń jak hipochondria czy zaburzenia bólowe, natomiast lęk odczuwany obecny jest w zaburzeniach lękowych.

Strach i lęk, choć często używane zamiennie, to odrębne emocje. Strach jest reakcją na konkretne, zewnętrzne zagrożenie, które wywołuje fizjologiczną reakcję „walcz lub uciekaj”. Źródłem strachu mogą być zwierzęta, ludzie i rzeczywiste niebezpieczeństwo dla zdrowia oraz życia. Strach przemija wraz z usunięciem owych źródeł, a organizm powraca do równowagi.

Lęk natomiast jest to stan emocjonalny, podczas którego występują uczucie napięcia, niepokoju i obawy przed przyszłymi, często nierealnymi zagrożeniami. Jest to reakcja organizmu, która ma na celu przygotowanie nas do działania w obliczu potencjalnego niebezpieczeństwa. Dochodzi do nadmiernej czujności, ostrożności czy zachowań unikających. Lęk rozłożyć można na 3 aspekty:

1. Fizjologiczny: nasze ciało reaguje w sposób naturalny, przygotowując nas do walki lub ucieczki. To instynkt, który ma nas chronić.
2. Poznawczy: to, co myślimy o sytuacji, która nas przeraża, mocno wpływa na to, jak bardzo się boimy. Nasze interpretacje tego, co się dzieje w naszym ciele i co może się stać, potęgują uczucie lęku.
3. Behawioralny: chcąc uniknąć nieprzyjemnych sytuacji możemy zastosować strategię ucieczki, unikania lub „zamrożenia”.

Zaburzenia lękowe to grupa schorzeń psychicznych, których wspólną cechą jest doświadczany stres przewlekły lub lęk, zaburzając codzienne funkcjonowanie. Obecność lęku jest charakterystyczna również dla innych stanów chorobowych, w tym zaburzeń somatycznych (np. zaburzenia hormonalne, choroby układu krążenia) oraz zaburzeń związanych z używaniem substancji psychoaktywnych.

Lęk, jeśli nie zostanie odpowiednio potraktowany, może prowadzić do rozwoju różnych dolegliwości fizycznych. Często pacjenci szukają przyczyny swoich problemów w ciele, podczas gdy źródłem może być umysł.

Zaburzenia lękowe według ICD-10 obejmują:

1. Zaburzenia lękowe w postaci fobii (agorafobia, fobie społeczne, specyficzne postaci fobii)
2. Inne zaburzenia lękowe (lęk paniczny, zaburzenia lękowe uogólnione, zaburzenia depresyjne i lękowo-mieszane)
3. Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne
4. Zaburzenia nerwicowe, związane ze stresem i pod postacią somatyczną (reakcja na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne, zaburzenia dysocjacyjne, zespół stresu pourazowego)
5. Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie (lęk separacyjny, lęk społeczny, uogólnione zaburzenie lękowe)
6. Mutyzm wybiórczy

Ważniejszą kwestią od klasyfikacji grupy zaburzeń lękowych jest zrozumienie mechanizmu ich powstawania. Warunkowanie klasyczne, czyli proces uczenia się przez skojarzenia, odgrywa kluczową rolę w powstawaniu lęków. Eksperyment na Albercie pokazał, jak łatwo można połączyć neutralny bodziec, taki jak biały szczur/pies/królik/siwe włosy, z emocją, taką jak lęk. W efekcie, dziecko zaczęło bać się nie tylko szczura, ale także innych podobnych obiektów.

Analiza behawioralna zakłada, że środowisko jest głównym czynnikiem determinującym zachowanie człowieka. Wszystkie nasze zachowania, w tym te, które moga warunkowań zaburzenia psychiczne, są wyuczonymi reakcjami na bodźce środowiskowe, kształtowanymi przez podstawowe mechanizmy uczenia się (warunkowanie sprawcze, warunkowanie klasyczne, uczenie się przez obserwację).

W mechanizmie warunkowania sprawczego, konsekwencje naszych działań decydują o tym, czy będziemy je powtarzać. Wzmocnienia, czyli nagrody, zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia danego zachowania, podczas gdy kary, czyli nieprzyjemne doświadczenia, prowadzą do jego zmniejszenia.

W warunkowaniu klasycznym nasze reakcje są wywoływane przez bodźce, które kojarzymy z przeszłymi doświadczeniami. Chociaż oba mechanizmy są ważne, to często działają razem, wzmacniając nasze lęki. Na przykład, jeśli boimy się ciemności, możemy unikać ciemnych pomieszczeń (warunkowanie sprawcze), co utrwala nasz lęk, który powstał w wyniku jakiegoś wcześniejszego, nieprzyjemnego doświadczenia związanego z ciemnością (warunkowanie klasyczne).

Proces modelowania, czyli uczenia się przez obserwację, wyjaśnia, że nasze zachowania mogą być kształtowane przez zachowania osób, które dla nas są modelami do naśladowania. Obserwując ich reakcje na różne sytuacje, możemy sami zacząć reagować w podobny sposób.

Objawy nerwicy

Pacjenci z zaburzeniami nerwicowymi często wykazują objawy fizyczne, takie jak problemy z sercem, oraz zaburzenia snu. Te złożone objawy sprawiają, że pacjenci mają trudności z rozpoznaniem swojej choroby i często błędnie diagnozują się jako osoby cierpiące na depresję.

Objawy somatyczne zaburzeń nerwicowych:

1. przyspieszone bicie serca
2. dolegliwości ze strony układu pokarmowego
3. zawroty głowy
4. nadmierne pocenie
5. suchość w ustach
6. hiperwentylacja

Fobia społeczna

Osoby z fobią społeczną bardzo się boją sytuacji, w których są obserwowane przez innych. Na przykład, mogą się bać mówić publicznie, jeść w restauracji czy poznawać nowych ludzi. Ten lęk często powoduje takie objawy jak rumieńce, drżenie rąk i kołatanie serca. Z tego powodu często unikają spotkań towarzyskich, co może utrudniać im normalne funkcjonowanie.

Napady paniki

Charakterystyczną cechą są nagłe, intensywne napady lęku, którym towarzyszy szereg objawów somatycznych, takich jak duszność, palpitacje serca, ból w klatce piersiowej, zawroty głowy oraz poczucie zagrożenia, utraty kontroli lub śmierci. Tego typu napady zwykle trwają od kilku do kilkudziesięciu minut, co jest związane z fizjologicznymi mechanizmami regulacji poziomu adrenaliny w organizmie.

Zaburzenie lękowe uogólnione

Osoby z nerwicą lękową czują się stale niespokojne i zmartwione, nawet jeśli nie ma ku temu konkretnego powodu. To taki ciągły, nieprzyjemny stan napięcia. Oprócz tego, mogą mieć problemy ze snem, trudności z koncentracją i różne objawy somatyczne, jak np. nerwica serca. Chociaż czasami mogą pojawiać się momenty nasilonego lęku, to zwykle nie są one tak silne i częste jak w przypadku ataków paniki.

Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne

Nerwica natręctw to zaburzenie, w którym występują obsesyjne myśli i/lub przymusowe czynności (kompulsje), których celem jest zmniejszenie lęku związanego z tymi myślami.

Jak wygląda leczenie nerwicy?

Oprócz narzędzi diagnostycznych, sukces terapii zaburzeń nerwicowych zależy przede wszystkim od zdolności terapeuty do budowania autentycznej relacji z pacjentem, opartej na empatii i akceptacji. To właśnie te cechy, jak podkreślał Carl Rogers, są fundamentalne dla efektywnej pracy terapeutycznej.

Ekspozycja stanowi jedną z fundamentalnych metod terapeutycznych w pracy z zaburzeniami lękowymi w ramach terapii poznawczo-behawioralnej. Głownymi jej celami są: obniżenie poziomu lęku, ograniczenie unikania, zmiana przekonania, że lęk jest niebezpieczny i trwa wiecznie. Ekspozycja to sposób na stopniowe przyzwyczajanie się do tego, czego się boimy. Na początku, razem z terapeutą, w bezpiecznych warunkach, spotykamy się z tym, co wywołuje nasz lęk. Dzięki temu możemy zobaczyć, że nasz lęk nie jest tak groźny, jak nam się wydaje, i stopniowo przestajemy go się bać.

Techniki relaksacyjne stanowią skuteczne narzędzie w pracy terapeutycznej. Poprzez świadome skupienie uwagi na własnych odczuciach, uczymy się rozpoznawać i regulować napięcie związane z lękiem. Umiejętność relaksacji pozwala nie tylko redukować dyskomfort, ale także rozwijać umiejętności radzenia sobie w sytuacjach stresowych oraz nabywać zdolność odwracania uwagi od negatywnych emocji.

Do technik relaksacyjnych należą:

1. uspokajające wyobrażenia
2. kontrola oddechu
3. rozluźnianie progresywne
4. głębokie oddychanie

Leczenie farmakologiczne zaburzeń lękowych także jest stosowane w psychiatrii. Najczęściej stosowane są leki przeciwdepresyjne. Równolegle zaleca się psychoedukację oraz psychoterapię poznawczo-behawioralną, które mają na celu uświadomienie pacjentowi mechanizmów powstawania lęku i wyposażenie go w narzędzia radzenia sobie z nim.

Nieleczone zaburzenia nerwicowe mogą poważnie wpływać na zdrowie psychiczne i fizyczne. Osoby, które mogą u siebie podejrzewać nerwicę lękową powinny w pierwszej kolejności zasięgnąć pomocy specjalisty.