Unikający styl przywiązania

Czym jest unikający styl przywiązania?

Na początku artykułu przyjrzymy się, czym jest przywiązanie. Autorem teorii przywiązania jest John Bowlby, który opierał się na podejściu psychoanalitycznym, ale również szukał inspiracji w psychologii kognitywnej oraz psychologii rozwojowej. Według niego każdy człowiek posiada wrodzoną, podstawową potrzebę utrzymywania bliskości z wybranymi osobami, która wynika z działania behawioralno – motywacyjnego systemu przywiązania. Jednakże z czasem dla poczucia bezpieczeństwa maleje ważność bliskości fizycznej tej osoby, czyli figury przywiązania, na rzecz przekonania o jej stałej dostępności. Pierwotną figurą przywiązania jest opiekun dziecka, który jest darzony przez nie silnymi uczuciami. Dziecko cechuje się instynktownym poczuciem zależności od matki i to na tej podstawie wchodzi z nią w relację przywiązania, a wyrazem tej relacji jest potrzeba bliskości. Potrzeba bliskości jest sygnalizowana między innymi za pomocą płaczu, uspokojenia się podczas bliskości z matką oraz uśmiechu. Odpowiednio ukształtowane przywiązanie do matki w okresie dzieciństwa umożliwia dorastającemu dziecku podjęcie odpowiedzialności, a także poszukiwanie i znalezienie wolności. Potrzeba tworzenia więzi, która jest biologicznie uwarunkowana, początkowo realizowana jest z rodzicem, który jest określany jako główny opiekun, z czasem jednak realizowana jest również w relacjach z innymi osobami, początkowo z członkami najbliższej rodziny, następnie także z rówieśnikami.

Istnieje wiele definicji tego, czym właściwie jest styl przywiązania w tym miejscu przytoczone, zostaną dwie z nich:

• styl przywiązania jest utrwalonym sposobem myślenia, odczuwania i zachowania się w związkach z bliskimi osobami, który wywodzi się z różnic indywidualnych w obrębie operacyjnych modeli siebie i innych,
• styl przywiązania odnosi się do stabilnych, zgeneralizowanych różnic indywidualnych w zakresie tendencji do poszukiwania oraz doświadczania pocieszenia i emocjonalnego wsparcia ze strony osób, z którymi jednostkę łączy jednostkę więź przywiązaniowa i przekonań na temat stopnia responsywności figur przywiązania w odniesieniu do sygnałów wskazujących na potrzebę pocieszenia i wsparcia.

Trzy style przywiązania wyróżniła współpracowniczka Bowlby’iego, Mary Ainsworth:

• bezpieczny styl przywiązania, który związany jest zarówno z pozytywnym obrazem samego siebie, jak i pozytywnym obrazem innych osób,

oraz dwa style przywiązania pozabezpieczne:

• styl przywiązania lękowo – ambiwalentny, związany z negatywnym obrazem samego siebie,
• unikający styl przywiązania związany z negatywnym obrazem innych.

Unikający styl przywiązania kształtuje się na skutek braku bliskiego kontaktu z obiektem przywiązania w sytuacjach, które są trudne i zagrażające. To relacja między matką a dzieckiem stwarza podstawę ufności wobec własnych możliwości oraz podstawę ufności wobec innych ludzi bądź może powodować nieufność wobec siebie i innych osób.

Unikający styl przywiązania w związku

Sposób, w jaki nauczyliśmy się przywiązywać do obiektów przywiązania w okresie wczesnodziecięcym, determinuje przyszły sposób nawiązywania kontaktów w dorosłym życiu. Osoby unikające mają trudności z zaufaniem i nawiązywaniem bliskich relacji, przypuszczalnie z powodu braku ciepłych relacji z opiekunami nie nauczyły się bliskości, a doświadczyły odrzucenia, co może wyjaśniać ich tendencję do dystansowania się od innych osób. Dążą do utrzymania niezależności i autonomii nawet kosztem odrzucenia wsparcia, ponieważ w sposób obronny hamują myśl o poszukiwaniu wsparcia i świadomie negują potrzebę zarówno wsparcia, jak i miłości.

Sposób przywiązania wyuczony we wczesnym dzieciństwie jest kluczowy w kontekście nawiązywanych relacji romantycznych w dorosłości, ponieważ dynamika relacji jest sterowana przez ten sam system biologiczny, ponadto style przywiązania korespondują ze stylami zachowania każdego z partnerów w relacji, a także zauważono, iż indywidualne różnice w zachowaniach przywiązaniowych są odbiciem wczesnych doświadczeń w relacji z rodzicem, co oznacza, że to powtarzane interakcje z rodzicem rozwijają wewnętrzne modele, które sterują przyszłymi relacjami z partnerem w dorosłości. Widoczne jest kluczowe znaczenie pierwszych lat życia dziecka.

Według badaczy związek składa się z następujących elementów: namiętności, intymności i zaangażowania. Namiętność opiera się na pociągu fizycznym do drugiej osoby, intymność to poczucie bliskości, oznaczająca wzajemne wsparcie, zrozumienie oraz szacunek, natomiast zaangażowanie to wszelkie działania zmierzające do utrzymania relacji, takie jak wywiązywanie się z obowiązków czy rozwiązywanie problemów. Z badań wyłaniają się następujące wnioski:

1. Osobom z bezpiecznym stylem przywiązania najłatwiej przychodzi budowanie relacji opartej na intymności, namiętności oraz zaangażowaniu.
2. Osoby z lękowo – ambiwalentnym stylem przywiązania mają większe trudności w budowaniu satysfakcjonujących relacji.
3. Osoby przejawiające unikający styl przywiązania mają największą trudność w budowaniu relacji opartych na intymności, namiętności oraz zaangażowaniu.

Jedna z prac ujmuje miłość romantyczną w kategoriach procesów przywiązaniowych. Inne ujęcie wskazuje na tak zwane wewnętrzne modele operacyjne self i innych. Model self odzwierciedla poczucie własnej wartości, oznacza informacje dotyczące tego, jak bardzo osoba uznaje siebie za godną miłości i wsparcia innych osób. Natomiast model innych zawiera przekonania odnoszące się do spostrzegania innych jako zasługujących na zaufanie i dostępnych, akceptujących i responsywnych bądź odrzucających i zawodnych w potrzebie.

Związki osób przejawiających unikający styl przywiązania charakteryzują się słabszą więzią uczuciową w porównaniu do osób cechujących się zarówno bezpiecznym stylem przywiązania, jak i lękowym stylem przywiązania. Budowanie satysfakcjonujących relacji z osobą przejawiającą unikający styl przywiązania jest utrudnione, ponieważ osoba ta nie dzieli się swoimi uczuciami z partnerem, ma tendencję do postrzegania partnera w kategoriach czarno-białych oraz chciałaby polegać tylko na sobie. Osoby przejawiające unikający styl przywiązania czują się niekomfortowo z bliskością emocjonalną, bliskością fizyczną, unikają intymności i zależności. Dążą do psychologicznego uniezależnienia się od partnera. Nie mają umiejętności identyfikowania oraz komunikowania swoich emocji, unikają bliskości fizycznej, co widoczne jest także w sferze seksualnej, w której albo mogą unikać stosunków seksualnych lub wręcz przeciwnie – angażować się w relacje o charakterze krótkotrwałym, gdzie za pomocą sfery seksualnej realizują potrzebę kontroli. Mają nierealistyczne oczekiwania co do związku i partnera, a co za tym idzie, również kierują sprzeczne komunikaty. Partnerzy osób przejawiających unikający styl przywiązania opisują ich jako chłodnych i zdystansowanych.

Cechy unikającego stylu przywiązania

Charakterystyczne cechy występujące u osób przejawiających unikający styl przywiązania to:

• skłonność do tłumienia trudnych emocji realizowana za pomocą ograniczenia przyznawania się do dystresu, natomiast z powodu tego, że nie ujawniają uczuć, widoczny jest u tych osób wysoki poziom lęku, który zauważany jest dzięki wskaźnikom fizjologicznym,
• tak zwane „kompulsywne poleganie na sobie”,
• potrzeba niezależności,
• zachowanie autonomii,
• unikanie bliskości,
• unikanie intymności,
• nieufność wobec innych ludzi,
• interpretowanie relacji jako ograniczających wolność,
• niechęć do dzielenia się swoimi emocjami, uczuciami z partnerem,
• postrzeganie w kategoriach czarno-białych,
• dzieci przejawiające unikający styl przywiązania nie szukają interakcji z opiekunem, nie przeżywają znacząco rozłąki z nim i zachowują dystans.

Unikający styl przywiązania a rozstanie

Style pozabezpieczne, do których należy unikający styl przywiązania, predysponują do przeżywania osamotnienia. Osoby unikające próbują zaprzeczyć lub zablokować swoje potrzeby przywiązaniowe nie robią tego jednak skutecznie, na co wskazuje ich poczucie osamotnienia. Natomiast brak uczuciowych więzi z innymi odczuwają jako irytację, napięcie oraz nudę, ponieważ nie przypisują sobie pragnienia nawiązywania bliskich relacji z innymi ludźmi.

Rozstanie jest bardzo trudnym doświadczeniem również dla osób przejawiających unikający styl przywiązania. Jest związane z cierpieniem, lecz osoby unikające dystansują się i tłumią emocje. Zdarza się, że decydują się same zakończyć relację, gdy staje się zbyt intensywna lub gdy pojawiający się konflikt wiąże się z lękiem. Należy podkreślić, że wycofywanie się jest mechanizmem obronnym mającym na celu uniknięcie zranienia oraz ochronę siebie.

Objawy unikającego stylu przywiązania

Objawami charakteryzującymi unikający styl przywiązania są:

• nadmierna potrzeba kontroli,
• nadmierna wrażliwość na krytykę,
• zachowania impulsywne,
• sztywność zachowań,
• potrzeba niezależności,
• zachowanie autonomii,
• unikanie bliskości,
• unikanie intymności,
• trudności z okazywaniem emocji,
• trudności z dzieleniem się emocjami,
• tłumienie emocji, aby nie zostać odrzuconym,
• ukrywają swoje niedoskonałości,
• nieufność wobec innych ludzi,
• interpretowanie relacji jako ograniczających wolność,
• niechętnie angażują się w relacjach romantycznych.

Przyczyny unikającego stylu przywiązania

Wymieniając przyczyny determinujące unikający styl przywiązania, należy zwrócić uwagę na:

• jakość wychowania, które zależy od dojrzałości rodziców oraz ich przygotowania do pełnienia rodzicielskich obowiązków. Podkreślenia wymaga fakt, że jeszcze zanim dziecko przyjdzie na świat rodzice, determinują jego przyszły rozwój za pomocą swojego nastawienia do dziecka. Jakość postaw rodzicielskich jest determinowana doświadczeniami rodziców wyniesionymi ze swoich domów rodzinnych. Po narodzinach dziecka kluczowa jest zapewnienie fizycznej bliskości z rodzicami, ich reakcje na jego obecność. Niezaangażowani pod względem emocjonalnym rodzice mogą prowadzić do powstania u dziecka poczucia, że nikt go nie kocha. Matka może nie czerpać satysfakcji z interakcji z dzieckiem, być obojętna wobec jego potrzeb emocjonalnych oraz fizycznych. Należy w tym miejscu dodać, że matka może nie zaspokajać potrzeb dziecka z powodów zdrowotnych – matka chorująca na depresję może mieć trudność z zaspokojeniem potrzeb emocjonalnych dziecka, a niezapewnienie bliskości fizycznej może mieć miejsce w przypadku częstych hospitalizacji opiekuna,
• stawianie dziecku nadmiernych wymagań i surowe ich egzekwowanie, ponieważ dziecko w takiej sytuacji tłumi potrzebę więzi emocjonalnej i bliskości. Tłumienie potrzeb przywiązania jest mechanizmem mającym na celu ochronę przed rozczarowaniem i bólem.

Unikający styl przywiązania – leczenie

Jeśli podczas czytania tego artykułu zauważasz u siebie cechy stylu unikającego to, zachęcamy do szukania pomocy, aby poprawić jakość swojego życia! Praca z psychoterapeutą skupia się na dostrzeżeniu możliwych prawidłowości między doświadczeniami z dzieciństwa a aktualnym funkcjonowaniem. W sytuacji rozstania praca psychoterapeutyczna pozwoli przyjrzeć się, zrozumieć i przetworzyć emocje zamiast tłumienia ich. Natomiast terapia grupowa jest źródłem wsparcia, daje poczucie wspólnoty i możliwość dzielenia się swoimi doświadczeniami z innymi osobami.