Spis treści
Czym jest uzależnienie?
Niewielki odsetek osób rodzi się będąc uzależnionym od jakiejś substancji. Ma to związek z zażywaniem pewnych środków przez matkę w trakcie ciąży, jednak zazwyczaj uzależnienie jest stanem nabytym, zaburzeniem równowagi zdrowia fizycznego i psychicznego. Można o nim mówić, kiedy osoba wykazuje pewne objawy behawioralne, poznawcze i fizjologiczne, które rozwinęły się po wielokrotnym użyciu danej substancji lub wykonaniu czynności.
Według Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10 o uzależnieniu możemy mówić, jeśli spełniane są poniższe kryteria:
- występuje silna potrzeba przyjmowania substancji (lub wykonywania czynności),
- pojawia się trudność z kontrolowaniem używania środka,
- pomimo szkodliwych następstw środek jest wciąż przyjmowany,
- zażywanie środka przekłada się ponad inne zajęcia i zobowiązania,
- tolerancja na substancję zwiększa się,
- z czasem zaczynają występować objawy zespołu abstynencyjnego.
Papierosy, alkohol, telefon – od czego można być uzależnionym?
Uzależnienia można podzielić na psychologiczne (psychiczne) i fizjologiczne. Pierwsze z nich dotyczą sinej potrzeby wykonywania jakiejś czynności lub zażycia substancji. Od drugich różni je to, że niespełnienie tej potrzeby nie prowadzi do poważnych następstw. Takie skutki odstawienia lub braku dostępu do używki to np. wymioty, biegunka, bóle, bezsenność czy dreszcze.
Psychiczne uzależnienie polega na stałej potrzebie, myśleniu o zażywaniu substancji lub wykonywaniu czynności. Chory poszukuje pretekstu to przyjęcia środka, ponieważ powoduje to szybką gratyfikację. Niekiedy wyróżnia się także uzależnienia behawioralne (wykonywanie czynności) i społeczne (zażywanie substancji ze względu na chęć przynależności do grupy). Z kolei uzależnienie fizjologiczne ma związek z „przyzwyczajeniem się” organizmu do obecności środka, ze względu na jego wpływ na procesy metaboliczne.
Uzależnienie psychologiczne, a w tym społeczne i behawioralne, może dotyczyć: jedzenia, robienia zakupów, grania w gry, używania social mediów i Internetu, czynności seksualnych (oglądania pornografii, odbywania stosunków lub masturbacji), pracy, hazardu lub dbania o sylwetkę. Natomiast do najczęstszych substancji uzależniających fizjologicznie należą: nikotyna, alkohol, leki nasenne (barbiturany), niektóre leki psychotropowe (benzodiazepiny), opioidy (heroina, morfina) i kofeina.
Objawy uzależnienia
Diagnozowanie zaburzeń psychicznych to złożony proces wymagający odpowiednich umiejętności i rozległej wiedzy. Można jednak wyróżnić dość uniwersalne objawy, które mogą świadczyć o uzależnieniu i warto skonsultować je z psychologiem lub psychiatrą. Uwagę otoczenia powinny zwrócić symptomy lub zdarzenia, takie jak:
- zażywanie substancji szybko stało się nawykowe,
- osoba odczuwa silny przymus powrotu do substancji, ciężko jej zaprzestać przyjmowania,
- czynność ma miejsce regularnie; ma charakter kompulsyjny i jest stereotypowy,
- pochłania dużo czasu i ma wpływ na inne sfery życia.
Jak walczyć z uzależnieniem?
Pierwszym i jednocześnie niezwykle trudnym krokiem jest przyznanie się przed samym sobą, że problem istnieje. O uzależnieniu można mówić, kiedy dana czynność wpływa na inne obszary życia, np. osoba nie zaśnie bez spożycia alkoholu lub opuszcza szkołę, żeby grać w gry. Nie zawsze uzależniony dostrzega problem, a często uwagi spływają od osób z otoczenia. Osoba uzależniona musi chcieć zmienić swój stan – osobiste zaangażowanie ma kluczowe znaczenie w powodzeniu procesu leczenia. Podczas współpracy z psychologiem przeanalizuje swoje dotychczasowe zachowanie i nauczy się „żyć od nowa” oraz dowie się, jak zmienić codzienne nawyki.
Uzależnienie jest zaburzeniem psychicznym, które można leczyć i warto się na taki proces zdecydować. Celem terapii jest resocjalizacja i reedukacja osoby uzależnionej. Sam przebieg terapii i jej charakter zależy od rodzaju uzależnienia, jego przyczyny i obranego nurtu.
