Spis treści
Lęk przed bliskością – co to?
Lęk przed bliskością to stan emocjonalny, który objawia się silnym niepokojem i obawą przed głębszą relacją z innymi. Taki lęk może objawiać się w stosunku do bliskości fizycznej ale i emocjonalnej. Osoby dotknięte tym lękiem często obawiają się odrzucenia. Odzywają się też obawy związane z krytyką lub zdradą.
Fobia bliskości może objawiać się w różny sposób, od trudności w otwieraniu się na drugą osobę, unikania głębszych związków, po wręcz niechęć do bliskości fizycznej i emocjonalnej. Osoby te mają pragnienie bliskości jednak często w relacjach międzyludzkich paraliżuje je strach. Osoby doświadczające lęku starają się zachować dystans w relacji.
Lęk przed bliskością – test
Test na Lęk przed Bliskością
Poniższy test ma na celu pomóc Ci zrozumieć, czy możesz doświadczać lęku przed bliskością w swoich relacjach. Nie zastąpi profesjonalnej diagnozy. Jeśli masz wątpliwości co do swoich relacji lub odczuwasz dyskomfort w głębszej relacji, warto skonsultować się ze specjalistą – psychologiem lub psychoterapeutą.
Instrukcja: Odpowiedz na poniższe pytania jak najbardziej szczerze, wybierając odpowiedź, która najlepiej opisuje Twoje uczucia lub zachowania.
- Czy unikasz nawiązywania głębszych relacji z innymi ludźmi?
a) Zawsze
b) Często
c) Czasami
d) Rzadko
e) Nigdy - Jak się czujesz, gdy ktoś próbuje zbliżyć się do Ciebie emocjonalnie?
a) Czuję silny niepokój
b) Jestem trochę zaniepokojony/a
c) Jestem neutralny/a
d) Czuję się komfortowo
e) Czuję się bardzo komfortowo - Czy zdarza Ci się nagle wycofywać z relacji, gdy staje się ona zbyt bliska?
a) Zawsze
b) Często
c) Czasami
d) Rzadko
e) Nigdy - Czy odczuwasz lęk przed odrzuceniem przez drugą osobę?
a) Bardzo często
b) Często
c) Czasami
d) Rzadko
e) Nigdy - Jak często czujesz potrzebę bycia samodzielnym/a i niezależnym/a, unikając angażowania się w relacje?
a) Bardzo często
b) Często
c) Czasami
d) Rzadko
e) Nigdy - Czy masz trudności z wyrażaniem swoich uczuć w relacjach?
a) Zawsze
b) Często
c) Czasami
d) Rzadko
e) Nigdy - Jak często myślisz, że bliskość z innymi może ograniczać Twoją wolność lub niezależność?
a) Bardzo często
b) Często
c) Czasami
d) Rzadko
e) Nigdy - Czy często wybierasz samotność zamiast przebywania z ludźmi?
a) Zawsze
b) Często
c) Czasami
d) Rzadko
e) Nigdy
Interpretacja wyników:
- Przewaga odpowiedzi „a” i „b”: Możliwe, że doświadczasz silnego lęku przed bliskością, co może wpływać na Twoje relacje. Warto rozważyć konsultację z psychologiem.
- Przewaga odpowiedzi „c”: Możesz odczuwać pewien dyskomfort związany z bliskością, ale nie jest to dominujący problem w Twoim życiu. Monitorowanie sytuacji i ewentualna praca nad tym może być pomocna.
- Przewaga odpowiedzi „d” i „e”: Lęk przed bliskością nie wydaje się być znaczącym problemem w Twoim życiu. Jeśli jednak zdarzają się trudności w relacjach, warto przyjrzeć się innym czynnikom.
Pamiętaj! Wyniki tego testu mają jedynie charakter informacyjny. Nie zastąpią profesjonalnej porady. Jeśli masz wątpliwości dotyczące swoich emocji lub relacji, skonsultuj się z psychologiem lub psychoterapeutą.
Lęk przed bliskością – objawy
Lęk przed bliskością objawia się zarówno na poziomie emocjonalnym, jak i fizycznym, a jego symptomy mogą przejawiać się w zachowaniach i postawach, które uniemożliwiają tworzenie głębokich więzi.
- Trudność w dzieleniu się emocjami (niemówienie o swoich uczuciach)
- Dystans emocjonalny
- Unikanie zaangażowania
- Lęk przed zobowiązaniami
- Dystans fizyczny
- Unikanie intymności seksualnej
- Obawa przed zdradą lub odrzuceniem
- Nadmierna czujność
- Lęk przed utratą niezależności
- Pragnienie bycia niezależnym
- Tworzenie konfliktów
- Odsuwanie partnera
- Nawiązywanie powierzchownych relacji
- Nadmierne idealizowanie lub deprecjonowanie partnera
- Przeżywanie intensywnych nieprzyjemnych emocji przy próbie bliskości
- Unikanie sytuacji sprzyjających bliskością
- Nieustanne szukanie „idealnego” partnera
- Odrzucanie relacji z powodu drobnych problemów
- Unikanie długotrwałych relacji
- Związki oparte na unikaniu zaangażowania
Lęk przed bliskością – jak pomóc?
Psychoterapia indywidualna jest jednym z najskuteczniejszych sposobów pomocy osobom z lękiem przed bliskością. Psychoterapia daje możliwość głębokiej pracy nad mechanizmami wiążącymi się z lękiem.
W psychoterapii indywidualnej psychoterapeuta pomaga zidentyfikować i zmienić negatywne myśli oraz wzorce zachowań związane z bliskością. Terapia skupia się na uświadamianiu sobie irracjonalnych przekonań, które powodują unikanie bliskości, i zamianie ich na bardziej konstruktywne, sprzyjające budowaniu zdrowych relacji. Aby pokonać trudność która nam towarzyszy w codziennym życiu należy uświadomić sobie: Jak wygląda i objawia się moja trudność? Z czego wynika moja trudność?
Druga formą pomocy jest skorzystanie z terapii par. W takiej formie pomocy również możemy skupić się na lęku przed bliskością, ponieważ ta trudność wpływa również na drugą osobę w relacji. Ważnym elementem w terapii par będzie skupienie się na efektywnej komunikacji i dzielenie się myślami, uczuciami i potrzebami z drugą osobą.
Przyczyny lęku przed bliskością
Przyczyny lęku przed bliskością mogą być różne. Warto pamiętać, że lęk przed bliskością może być przyczyną kilku rożnych czynników.
- Brak pewności siebie, niskie poczucie własnej wartości może być jedną z przyczyn lęku przed bliskości. Czasem obawiamy się, że nie jesteśmy wystarczająco dobrzy, wystarczająco wartościowi, aby wejść w bliskie relacje międzyludzkie.
- Traumatyczne doświadczenia, których doświadczaliśmy w poprzednich związkach – doświadczanie przemocy fizycznej, psychicznej lub emocjonalnej. Ta trauma może prowadzić do strachu przez powtórzeniem owych doświadczeń w przyszłych związkach.
- Trudności w relacjach rodzinnych. Jeśli w okresie dzieciństwa byliśmy w niestabilnym środowisku, obserwowaliśmy niezdrowe relacje mogły wykształcić się negatywne wzorce, które utrudniają nam wejście w relacje z innymi.
- Bak zaspokajanych potrzeb we wczesnym dzieciństwie. Jedną z przyczyn może być, brak ciepła, uznania, bliskości w pierwszych latach życia dziecka. Gdy jako dzieci staramy się o uznanie, aprobatę miłości opiekunów, rodziców i nie otrzymujemy jej. Możemy w życiu dorosłym unikać wchodzenia w bliższe relacje właśnie z lęku, że zostaniemy odrzuceni.
- Strach przez bliskością może podsycać lęk przed intymnością fizyczną. Czasem gdy ludzie doświadczają strachu przed intymnymi kontaktami, unikają bliskich relacji.
- Doświadczenie zdrady w przeszłości. Jeśli w przeszłości doświadczyliśmy zdrady w związku romantycznym czy jakiejkolwiek innej relacji możemy mieć trudność z zaufaniem. Jeśli w relacji pochłaniają nas myśli o zdradzie emocjonalnej, fizycznej może to wywołać opisywany rodzaj lęku.
Lęk przed bliskością DDA
Lęk przed bliskością często ma swoje korzenie w trudnych doświadczeniach z dzieciństwa, a jednym z istotnych czynników, które mogą wpływać na rozwój tego lęku, jest Dorosłe Dziecko Alkoholika (DDA). DDA to termin opisujący osoby dorosłe, które dorastały w rodzinach, gdzie jedno lub oboje rodziców było uzależnionych od alkoholu. Tego rodzaju wychowanie niesie ze sobą pewne charakterystyczne doświadczenia, które mogą wpływać na sposób, w jaki osoby DDA funkcjonują w relacjach interpersonalnych, szczególnie w bliskich związkach.
Warto zauważyć, że lęk przed bliskością wśród DDA często jest częścią mechanizmów obronnych, które wykształciły się w dzieciństwie. Mechanizmy te miały na celu chronić dziecko przed bólem emocjonalnym i zranieniem. Na przykład, unikanie bliskości może być reakcją na traumatyczne doświadczenia z dzieciństwa, gdzie bliskość emocjonalna była związana z bólem lub odrzuceniem.
W dorosłym życiu te mechanizmy, choć pierwotnie miały charakter adaptacyjny, mogą stać się przeszkodą w budowaniu zdrowych relacji. DDA mogą nieświadomie unikać związków lub wybierać partnerów, którzy są emocjonalnie niedostępni, co potwierdza ich lęki i przekonania o niemożliwości nawiązania głębokiej więzi.
Lęk przed bliskością u mężczyzn
Badania sugerują, że choć kobiety, jak i mężczyźni mogą doświadczać lęku przed bliskością, to jednak sposób, w jaki ten lęk się manifestuje, może różnić się w zależności od płci.
Mężczyźni częściej prezentują unikanie bliskości i dążą do emocjonalnego dystansu, co może wynikać z norm kulturowych oraz ich stylu przywiązania. U mężczyzn lęk przed bliskością często wiąże się z presją, by być samowystarczalnym, silnym i niezależnym. Badania pokazują, że mężczyźni mogą obawiać się, że zbyt duża bliskość emocjonalna zostanie odebrana jako słabość. Dodatkowo mężczyźni mogą obawiać się, że otwarcie się na bliskość emocjonalną naruszy ich kontrolę i autonomię.
Z badań wynika również, że mężczyźni i kobiety mogą stosować różne strategie unikania bliskości. Mężczyźni częściej stosują mechanizmy unikające (ang. avoidant attachment), w których dystansują się emocjonalnie i unikają głębokiego zaangażowania. W związkach mogą wydawać się chłodni, zdystansowani lub trudni do zbliżenia. W ramach teorii przywiązania (opracowanej przez Johna Bowlby’ego), badacze zwracają uwagę, że mężczyźni częściej wykazują styl przywiązania unikający. Styl przywiązania unikający u mężczyzn często prowadzi do zachowań, które mają na celu utrzymanie emocjonalnego dystansu w związku, co jest bezpośrednią manifestacją lęku przed bliskością.
Lęk przed bliskością u kobiet
Badania sugerują, że choć zarówno kobiety, jak i mężczyźni mogą doświadczać lęku przed bliskością, to jednak sposób, w jaki ten lęk się manifestuje, może różnić się w zależności od płci.
Kobiety częściej doświadczają lęku przed odrzuceniem, co prowadzi do nadmiernego zaangażowania i potrzeby stałej walidacji. U kobiet lęk przed bliskością często łączy się z obawami dotyczącymi utraty niezależności, niskim poczuciem własnej wartości, lękiem przed odrzuceniem i strachem przed byciem zranioną w relacji. Kobiety mogą obawiać się, że bliskość emocjonalna sprawi, że staną się zbyt zależne od partnera lub że zostaną ocenione za swoje emocje.
Z badań wynika, że mężczyźni i kobiety mogą stosować różne strategie unikania bliskości. Kobiety częściej przejawiają wzorce lękowo-ambiwalentne (ang. anxious attachment), co może skutkować nadmiernym zaangażowaniem, zaborczością lub potrzebą stałej uwagi partnera, co paradoksalnie również może prowadzić do unikania prawdziwej bliskości.
Badania nad różnicami w stylach przywiązania pokazują, że kobiety częściej prezentują styl przywiązania lękowo-ambiwalentny. Mogą przejawiać tendencje do nadmiernego angażowania się w relacje, co również może być formą unikania prawdziwej, zdrowej bliskości, ponieważ wiąże się z lękiem przed odrzuceniem.
Choć te różnice mogą wynikać z norm społecznych i uwarunkowań kulturowych, w praktyce każda jednostka doświadcza bliskości w indywidualny sposób, a lęk przed nią może być związany z osobistymi doświadczeniami i relacjami z przeszłości. Zrozumienie tych różnic może pomóc w lepszym rozpoznaniu mechanizmów obronnych w relacjach i w pracy nad zdrowymi więziami.
