Spis treści
Overthinking – co to?
Overthinking, trafnie nazywany paraliżem analitycznym, to akt nadmiernego myślenia lub rozpamiętywania sytuacji, problemu albo myśli, w trakcie którego można nawet dosłownie zastygnąć z powodu intensywnego lęku.
Częstą tendencją osób zmagających się z namiernym myśleniem jest wielokrotne przypominanie sobie przeszłych wydarzeń (ruminacje) lub możliwych przyszłych scenariuszy (zamartwianie się), co niejednokrotnie prowadzi do uczucia niepokoju, stresu i dezorientacji. Osoby doświadczające paraliżu analitycznego mogą mieć trudności z podejmowaniem decyzji lub czuć się zmrożonym myślami.
Paraliż analityczny rzadko kiedy dotyczy tylko jednej sfery życia osoby. Przeważnie obejmuje szereg najróżniejszych jego obszarów, które na dodatek często się ze sobą przeplatają.
Overthinking – objawy
Overthinking bywa złożonym zjawiskiem, przy czym jego głównym objawem jest oczywiście namierne myślenie, a także:
- ciągłe odgrywanie w głowie incydentów z przeszłości lub potencjalnych wydarzeń w przyszłości, oraz innych negatywnych scenariuszy tych sytuacji,
- natłok myśli,
- trudności z odprężeniem się,
- nieskuteczne próby odwrócenia uwagi od dręczącego tematu.
Overthinking – przykład
Ze względu na nadmierne skupienie na tym, jak złożone są aspekty sytuacji, w której osoba się znalazła, „normalne” funkcjonowanie wydaje się być życiowym wyzwaniem. Większość sytuacji towarzyskich pozostawia jednostkę z mnóstwem wątpliwości i przesadnym analizowaniem tego, co się powiedziało podczas rozmowy, jak się zachowało czy kto jak na to zareagował lub spojrzał. Często dotyczy to również wystąpienia publicznego (obawa, że zostaniemy obiektem drwin bądź krytyki).
Intensywne rozmyślanie dotyczące przyszłości, w tym planowania istotnych spotkań, zapobieganie potencjalnie trudnej sytuacji, może przybierać formę traumatycznego doświadczenia. Przykładem jest podjęcie decyzji do jakiej restaturacji się pójdzie – nadmierna analiza wszystkich szczegółów: która z osób towarzyszących ma jakie preferencje pod kątem rodzaju kuchni? Czy dostępny wybór będzie zadowalający? Źle podjęta decyzja na pewno zaszkodzi relacji, dlatego muszę jeszcze sprawdzić opinie klientów danego lokalu, ceny dań, itd..
Osoby skłonne do nadmiernego myślenia mają poczucie, że pomimo dokładnej analizy, nie posiadają wystarczająco dużej wiedzy pozwalającej na dokonanie wyboru i wybranie „właściwej” opcji, co wywołuje lęk i paraliż, a ostatecznie wycofanie się z planów w momencie podjęcia decyzji. Szczególna trudność psychiczna jest związana z tym, że nie ufają własnej intuicji. Pesymistyczne postrzeganie sytuacji i potencjalnych konsekwencji wydarzenia może znacząco utrudnić codzienne funkcjonowanie.
Czy overthinking to choroba?
Aktualnie dostępne źródła informacji wskazują, że podatność wynika prawdopodobnie z różnych aspektów biologicznych. Wśród możliwych przyczyn paraliżu analitycznego wymienia się m.in. cechy temperamentu oraz osobowości. Większość osób, u których występuje nadmierne myślenie, cechuje wysoka wrażliwość, refleksyjność, zwracanie szczególnej uwagi na detale i nieistotne informacje.
Ciągłe myślenie i analizowanie może być zakorzenione w różnych okolicznościach życia codziennego, w tym przeszłych traumatycznych doświadczeniach (np. wychowywanie się w dysfunkcyjnych rodzinach). Obecnie występujące potencjalnie zagrażające sytuacje wywołują u nich lęk i paraliż analityczny.
Mimo, iż nie ma konkretnych powodów stojących za tym, żeby nadmierne myślenie było postrzegane jako choroba, tak jej przewlekły stan może wiązać się z nieprzyjemnymi konsekwencjami. Gdy odczuwanie nieustannego niepokoju doprowadzi do przeciążenia organizmu jednocześnie zwiększy podatność na inne poważne zaburzenia.
Długotrwałe obciążanie głowy może doprowadzić do objawów, które przypominają niekiedy zespół stresu pourazowego. Zalicza się do nich m.in.:
- ciągły niepokój,
- wysoka intensywność przeżywania lęku,
- nadmierne myślenie,
- implusywność,
- trudność z regulacją emocji.
Overthinking – jak sobie radzić
Zdobycie świadomości, niezbędnej do korygowania dysfunkcyjnych kluczowych przekonań na temat nas samych i otaczającej nas rzeczywistości, jest pierwszym krokiem do zadbania o swoje zdrowie psychiczne.
Wgląd w siebie i umiejętność zauważania własnych automatycznych myśli, docierania do przekonań i podważania ich słuszności pozwala zdystansować się od nękających stwierdzeń i spojrzeć nieco bardziej obiektywnie na daną sytuację. Jedną z praktyk ułatwiających zwiększenie własnej świadomości i dystansu jest trening uważności (ang. Mindfulness). Do innych sposobów radzenia sobie z nadmiernym analizowaniem zalicza się:
- planowane zamartwianie się,
- angażowanie się w ciekawe aktywności,
- odwracanie uwagi,
- praktykowanie akceptacji.
- medytacja.
Overthinking – jak się pozbyć (leczenie)
Z tym, jak radzić sobie z rozpoznaniem i zapanowaniem nad nadmiernym myśleniem, pomoże Ci psycholog albo psychoterapeuta.
Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) jest powszechną metodą leczenia schorzeń psychicznych, w tym lęku i nadmiernego myślenia. Koncentruje się na pomaganiu pacjentom w przejęciu kontroli nad powtarzającym się myśleniem oraz rozpoznawaniu i kwestionowaniu natrętnych myśli.
Pomocne mogą być również inne podejścia, takie jak terapia poznawcza oparta na uważności (MBCT).
Terapia akceptacji i zaangażowania (ACT) może być szczególnie pomocna dla osób, które mają trudności z akceptacją i tolerowaniem dyskomfortu.
Terapia psychodynamiczna skupia się na pierwotnych przyczynach chorób psychicznych poprzez analizowanie przeszłych doświadczeń i tego, jak kształtują nasze myśli i zachowanie.
Już dzisiaj zrób pierwszy krok ku poprawie dalszego funkcjonowania i zapisz się do specjalisty!
