OCD – zaburzenia obsesyjno-kompulsywne

W poniższym artykule postaramy się wyjaśnić czym jest ocd, jakie są objawy ocd, jak leczyć i jakie techniki wspomagające wykorzystują specjaliści. Przyczyny zaburzeń obsesyjno kompulsywnych, potocznie zwanych nerwicą natręctw można upatrywać w czynnikach genetycznych, środowiskowych i wychowawczych. Dlatego do każdego pacjenta należy podejść w sposób indywidualny. Ten artykuł nie jest sposobem, czy receptą na zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne ocd. Artykuł nie zastąpi wizyty u specjalisty, daje jedynie szerszy obraz przebiegu zaburzenia, objawów oraz leczenia.

OCD, co to jest?

Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne ocd jest zaburzeniem sklasyfikowanym przez Światową Organizacje Zdrowia (WHO) w Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10. Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne zostało też sklasyfikowane w Amerykańskiej Klasyfikacji Zaburzeń Psychicznych (DSM). Obie te pozycje są wykorzystywane przez specjalistów do identyfikacji objawów i stawiania diagnoz. W Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10, zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne zostało umieszczone w zaburzeniach lękowych, które kiedyś były nazywane nerwicowymi. Różnicuje dwa typy OCD: zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne z przewagą myśli obsesyjnych (numer F42), zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne z przewagą czynności natrętnych (numer F42.1). Obsesje i (lub) kompulsje muszą występować przez większość czasu w ciągu dnia u osób dorosłych. W ciągu co najmniej 2 kolejnych tygodni powodują poważne cierpienie pacjenta i istotne pogorszenie jego codziennego funkcjonowania. Amerykańska Klasyfikacja Zaburzeń Psychicznych (DSM V) umieszcza zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne w rozdziale „Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne i podobne”. W zaburzeniach obsesyjno-kompulsyjnych mamy dwa główne rodzaje objawów obsesje i kompulsje. Zachowania podejmowane przez osobę cierpiącą na ocd, mają na celu redukcje niepokoju.

Przyczyny zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych, potocznie zwanych nerwicą natręctw można upatrywać w czynnikach genetycznych, środowiskowych i wychowawczych. Istnieją dowody na występowanie nieprawidłowości w budowie układu nerwowego wśród pacjentów z OCD. Do przyczyny ocd specjaliści zaliczają również obciążenia okołoporodowe i czynniki genetyczne. W przypadku ocd, ryzyko zachorowania wzrasta gdy ktoś z naszej rodziny cierpi na to zaburzenie. Istnieją głosy wśród specjalistów, które mówią, że OCD jest chorobą cywilizacyjną. Za przyczyny zaburzeń obsesyjno kompulsywnych uznaje się stres. Stres jest związany z szybkim tempem życia, coraz większą liczbą obowiązków w relacjach i w życiu zawodowym.

Objawy OCD

Istotną cechą zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych są nawracające myśli (obsesje) lub czynności natrętne (przymusowe, kompulsywne). Natrętne myśli są to natrętne impulsy, myśli, czy wyobrażenia, które pojawiają się w nawracający sposób. Często wraz z tymi natrętnymi myślami idzie w parze złe samopoczucie pacjenta. Pojawiają się przykre i niechciane emocje. Pacjent doskonale zdaje sobie sprawę ze swoich niechcianych myśli. Są przeżywane przez pacjenta jako bezsensowne i krępujące, ale zarazem nieuniknione – trudno się im przeciwstawić. Często pacjenci sami próbują się opędzić od natrętnych myśli. Omawiane zaburzenie psychiczne związane jest też z przymusowymi czynnościami, rytuałami. Pacjent ma nadmierne poczucie odpowiedzialności związane z czynnościami. Pojawia się również nasilony lęk związany z niewykonaniem danego rytuału. Mimo tłumaczenia sobie przez pacjentów absurdów związanych z tym przekonaniem pacjent nie jest wstanie dojść do konstruktywnych wniosków.

Objawy OCD w kategorii obsesje:

• myśli natrętne/obsesyjne myśli na jakiś temat,
• obsesyjny lęk przed brudem – pojawia się w postaci strachu przed zarazkami/chorobami, przed zabrudzeniem się, przed brudnymi powierzchniami/pomieszczeniami,
• natrętna niepewność (wielokrotne sprawdzanie np: Czy drzwi są zamknięte? Czy okna są zamknięte, czy odłączyłam wszystkie urządzenia elektryczne z gniazdek? Czy zgasiłam światło?) ,
• luminacje – ciągłe, bezużyteczne i trudne do przerwania myśli na jakiś temat. Dodatkowo pojawia się często niemożność podjęcia jakiejkolwiek decyzji,
• impulsy natrętne – są to nasilone, nieodparte myśli o tym by zrobić coś kompromitującego. Na przykład: popchnąć matkę, kopnąć dziecko, wychylić się nadmiernie przez okno, zacząć krzyczeć w kościele;
• obsesyjna konieczność utrzymywania perfekcyjnego, nierealnego porządku, symetrii, określonego układu przedmiotów w otoczeniu itp.

Czynności natrętne (kompulsje) mogą objawiać się przez następujące zachowania:

• gromadzenie przedmiotów i przymusowe zbieranie przedmiotów,
• częste mycie rąk, niekiedy w ściśle określony sposób,
• tak zwane czynności natrętne obarczone lękiem – na przykład: ,,Jeśli nie kliknę wyłącznikiem światła 10 razy to stanie się coś złego”,
• nawracające czyszczenie przedmiotów,
• ciągłe sprawdzanie/natrętne sprawdzanie (Czy światło jest zgaszone? Czy przedmioty na prąd zostały odłączone z gniazdek? Czy zamknęłam drzwi?),
• tiki – nawracające, niemożliwe do opanowania ruchy twarzy (mruganie oczami, wykrzywianie twarzy ) lub zjawiska głosowe (chrząkanie, prychanie),
• czynności złożone, przypominające rytuały (na przykład klaskanie w dłonie zanim wyjdzie się z domu),
• układanie przedmiotów i porządkowanie w ściśle określony sposób, w określonej kolejności.

Ocd – leczenie zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych

W leczeniu ocd często niezbędne jest leczenie w przebiegu dwutorowym. Polega to na wdrożeniu farmakoterapii i psychoterapii.

Leczenie zaczyna się od tego, że lekarz stawia diagnozę. Leczenie farmakologiczne odbywa się pod stałą opieką psychiatry, jest to bardzo ważne, ponieważ dobranie odpowiedniej dawki leku jest kluczowe dla procesu. Głównie przepisuje się z leki przeciwdepresyjne z grupy selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI). Leki te są pomocne w zmniejszeniu objawów zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych, zmieniając równowagę substancji chemicznych w mózgu. U niektórych osób efekt przyjmowania leków może być widoczny po kilku tygodniach, a u innych znacznie szybciej. Osoby przyjmujące leki przepisane przez psychiatrę nie powinny przerywać terapii bez porozumienia z lekarzem. W przypadku mniej nasilonych objawów leki przeciwdepresyjne mogą nie być konieczne.

Jeśli chodzi o psychoterapie najczęściej stosowana jest terapia poznawczo-behawioralna lub terapia psychodynamiczna.
Psychoterapia poznawczo-behawioralna (cognitive behavioral therapy – CBT) jest oparta na teorii, że zachowania i emocje ludzi są zależne od wyuczonego schematu reagowania na sytuacje, które nam się przydarzają. Nie zawsze to, w jaki sposób pacjent interpretuje daną sytuacje jest korzystne dla jego funkcjonowania. Terapia behawioralna zakłada, że skoro nauczyliśmy się myśleć w określony sposób, to możemy również oduczyć się niekorzystnych schematów myślowych i zastąpić je innymi — pomocnymi. W procesie psychoterapii poznawczo-behawioralnej terapeuta wraz z pacjentem stara się odkryć niekorzystne schematy i zaprojektować korzystne. Pacjent na terapii wraz z terapeutą wracają do swoich myśli i uczuć, które występowały w obszarze problemu.

Psychoterapia psychodynamiczna to druga z najbardziej popularnych psychoterapii. Celem tego podejścia terapeutycznego jest zidentyfikowanie trudności, problemu w życiu pacjenta. Często przyczyny trudności pojawiają się tam, gdzie świadomość przenika się z podświadomością. Z nurtem psychodynamiczym najczęściej słusznie kojarzy się Zygmunta Freuda. Jest on ojcem psychoterapii psychodynamicznej.

Gdy pacjent uzyska poprawę w codziennym funkcjonowaniu kluczowe jest, aby utrzymywał higienę zdrowia psychicznego, czyli nie przeciążał się pracą, dbał o sen i bliskie relacje, unikał stresu oraz substancji psychoaktywnych.

Ocd u dzieci

Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne mogą występować u pacjentów będących w różnym wieku, a objawy mogą się nieco różnić. Czasem objawy pojawiają się w okresie dzieciństwa innym razem w okresie nastoletnim, czy we wczesnej dorosłości. Zdecydowanie trudniej się rozpoznać OCD u dzieci ponieważ, często nie mówią o swoich dolegliwościach. Dodatkowym problemem w rozpoznaniu zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego jest to, ze niektóre zachowania kompulsywne, rodzice mogą uznać za ,,normalne” dla ich wieku. Czasem też traktują te zachowania jako złośliwość dziecka, a nie objaw choroby. Często dzieci doświadczają natrętnych myśli dotyczących: brudu lub zanieczyszczeń, konieczności unikania pewnych liczb czy słów, ryzyka zrobienia komuś krzywdy, nieprawidłowego wykonania różnych czynności (np. zamknięcia drzwi). Dziecko może też wykonywać pewne przymusowe czynności. Na przykład: ciągłe mycie rąk, wielokrotne sprawdzanie na przykład czy przedmioty ułożone są we właściwej kolejności, opuszczanie domu zawsze według tego samego rytuału.

Leczenie zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych u dzieci.

Leczenie zaburzeń obsesyjno kompulsywnych jak i w przypadku dorosłych, odbywa się po przez psychoterapię. Gdy mamy do czynienia z pacjentem, który jest dzieckiem niezbędne jest zaangażowanie i pomoc rodziców. Opiekunowie muszą nauczyć się rozumienia i odpowiedniego reagowania na objawy ocd występujące u dziecka.

W niektórych przypadkach objawy OCD u dziecka mają tak duże nasilenie, że znacznie utrudniają codzienne funkcjonowanie dziecka. W takich sytuacjach może zostać zastosowane leczenie farmakologiczne.

Jeśli podejrzewasz u siebie zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne lub martwisz pewnymi z występujących u Ciebie objawów – skontaktuj się ze specjalistą, który upewni się, czy cierpisz na ocd lub inne z zaburzeń psychicznych. Specjalista przeprowadzi z tobą wywiad w którym, poprosi Cię o udzielenie informacji jakie niepokojące objawy zauważyłeś/zauważyłaś. Zapraszamy do skorzystania z naszych usług psychologicznych bądź psychoterapeutycznych w zakładce umów się. Możesz również skontaktować się z naszym Centrum pod numerem 535 58 58 58 lub adresem e-mail kontakt@mentali.pl .

Bibliografia:

1. Psychiatria dzieci i młodzieży, red. I. Namysłowska, wyd. PZWL, Warszawa 2012.
2. Psychiatria, red. naukowa M. Jarema, J. Rabe-Jabłońska, wyd. PZWL, Warszawa 2011.
3. Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne „Vesalius”, Instytut Psychiatrii i Neurolog, Warszawa 1997.
4. Zespół natręctw (obsesyjno-kompulsyjny). W: Adam Bilikiewicz, Stanisław Pużyński, Jacek Wciórka, Janusz Rybakowski: Psychiatria. T. 2. Wrocław: Urban & Parner, 2011, s. 416–427.
5. Psychiatria tom II. R.E. Hales, S.C. Yudofsky, G.O. Gabbard, Warszawa: MediPage, 2012, s. 265–282.