Depresja poporodowa

Czym jest depresja poporodowa ?

Narodziny dziecka są momentem, kiedy w życiu kobiety oraz pary/ małżeństwa zachodzi bardzo wiele zmian. Jest to czas, kiedy para przystosowuje się do nowej roli – rodziców, co wymaga zmiany nawyków, sposobu spędzania czasu, podziału obowiązków. Opieka nad dzieckiem, które wymaga dużo uwagi, wstawanie w nocy może powodować uczucie dużego zmęczenia oraz poczucie zaniedbania swoich potrzeb. Para przyzwyczajona wcześniej do spędzania większej ilości czasu wspólnie, często nie ma przestrzeni do bycia razem, ponieważ wolne chwile są często przeznaczane na codzienne czynności, jak np. zakupy, obowiązki domowe czy drzemka.

Młode matki mogą doświadczać obaw związanych z tym, czy sprostają nowej roli, mogą pojawiać się u nich myśli dotyczące braku umiejętności, poczucie odpowiedzialności za życie dziecka oraz silny lęk, czy sobie poradzą, co może utrudniać opiekę i zbliżanie się do dziecka. Matka w skutek depresji może mieć trudność z nawiązaniem empatycznego kontaktu z dzieckiem oraz reagować odrzuceniem.

Konsekwencje depresji poporodowej u matki w dużym stopniu mogą wpływać na dziecko – kobieta cierpiąca na depresję może dostarczać dziecku mniej stymulacji niezbędnej do rozwoju poznawczego oraz reagować z opóźnieniem na sygnały wysyłane przez dziecko, co może powodować, to że reakcje otoczenia z dzieckiem ulegają zakłóceniu. Dziecko może być bardziej nerwowe, drażliwe, mieć tendencję do wyższego poziomu hormonów stresu. Badania empiryczne dowodzą, że dzieci kobiet, które chorowały na depresję po porodzie, częściej są nadpobudliwe psychoruchowo i mają kłopoty ze skupianiem uwagi. Zaburzenia depresyjne okresu po porodzie są niekorzystne dla rozwoju dziecka, kiedy utrzymują się przez długi czas oraz współwystępują z innymi czynnikami negatywnie oddziałującymi na dziecko.

W wyniku tych czynników u kobiet po urodzeniu dziecka mogą pojawić się objawy depresji poporodowej. Szczególnie narażone są na to kobiety wychowujące pierwsze dziecko.

Ile trwa depresja poporodowa ?

Depresja poporodowa dotyczy około 10-20% kobiet. Rozwój depresji poporodowej odbywa się w ciągu od kilku do kilkunastu tygodni po narodzinach dziecka. Epizod depresji trwa zwykle od około trzech do dziewięciu miesięcy, lecz gdy depresja nie jest leczona, jej obawy mogą pojawiać się jeszcze rok po porodzie.

W pierwszym tygodniu po porodzie, następuje znaczne obniżenie stężenia progesteronu, estradiolu, co może wpływać na obniżenie nastroju, natomiast w kolejnych tygodniach nie obserwuje się wpływu tych hormonów na objawy depresyjne.

Objawy depresji poporodowej

Objawy depresji poporodowej to m.in.: obniżony nastrój lub wahania nastroju, zaburzenia snu, problemy z koncentracją uwagi. Mogą pojawiać się nawracające myśli dotyczące tego, że z powodu braku doświadczenia, umiejętności, kobieta nie potrafi wystarczająco zadbać o potrzeby dziecka lub przypadkiem może mu zaszkodzić, w wyniku czego może pojawiać się także poczucie nieradzenia sobie z sytuacją, przekonanie o bezsilności. Opieka nad dzieckiem może być dla kobiety bardzo trudna oraz wzbudzać w niej niepokój, lęk, poczucie winy, bezradność, a nawet uczucie wrogości wobec dziecka.

Kobiety cierpiące na depresję poporodową zgłaszają często nawracające uczucie smutku, płaczliwość oraz brak odczuwania radości z czynności, które wcześniej cieszyły. U niektórych kobiet pojawia się lęk o dużym nasileniu o swoje zdrowie oraz o zdrowie dziecka. Mogą pojawiać się także objawy somatyczne – sygnały z ciała świadczące o gorszym samopoczuciu np. bóle głowy, napięcie mięśni. Kobieta może odczuwać poczucie osamotnienia oraz trudność z okazywaniem uczuć bliskim osobom, zwłaszcza dziecku.

Kobiety chorujące na depresję poporodową mogą doświadczać także myśli rezygnacyjnych, dotyczących bezradności, bezsilności, poczucia braku sensu oraz myśli samobójczych, które są alarmującym sygnałem świadczącym o ciężkim stanie psychicznym oraz o zagrożeniu życia kobiety. Jeśli kobieta zgłasza myśli samobójcze, jest to znak, że jak najszybciej należy udzielić jej wsparcia – skorzystać z wizyty u psychologa, psychiatry lub jeśli myśli samobójcze są bardzo silne, zgłosić się na oddział – SOR.

Depresja poporodowa – czy dotyczy także mężczyzn?

Depresja poporodowa dotyczy nie tylko kobiet. Również dla partnera zmiany wynikające z urodzenia dziecka mogą być bardzo trudne – nowe obowiązki, łączenie opieki nad dzieckiem, wspierania partnerki oraz pracy zawodowej, mogą powodować uczucie zmęczenia, przeciążenia. Jeśli partnerka doświadcza depresji poporodowej, znacznie zwiększa się ryzyko rozwoju depresji również u mężczyzny. Objawy, które powinny zaalarmować będą podobne do objawów opisanych wyżej – obniżenie nastroju, spadek aktywności, drażliwość, ciągłe zmęczenie, problemy z koncentracją, niechęć w stosunku do dziecka – trudności z akceptacją oraz opieką nad nim. Jeśli mężczyzna obserwuje u siebie te objawy w okresie powyżej 2 tygodni, powinien rozważyć sięgnięcie po profesjonalne wsparcie.

Depresja poporodowa – test

Jednym z narzędzi służącym do oceny tego, z jakim natężeniem występują objawy depresji poporodowej jest Edynburska Skala Depresji Poporodowej. Ma ona formę kwestionariusza i zawiera 10 pytań dotyczących stanu psychicznego. Pacjentka odpowiada na pytania za pomocą czterech stwierdzeń, wybierając to, które najtrafniej obrazuje jej samopoczucie w ciągu ostatnich 7 dni. Wypełnienie testu powinno zająć około kilku minut. Kobiety, które uzyskają między 10 a 30 punktów mogą cierpieć na depresję poporodową i w tym przypadku zalecana jest konsultacja psychiatryczna lub wizyta u psychologa/psychoterapeuty.

Przyczyny depresji poporodowej

Najbardziej znaczące czynniki zwiększające ryzyko depresji poporodowej:

– występowanie w przeszłości epizodów depresji (30% ryzyko rozwoju depresji poporodowej) lub cierpienie na chorobę afektywną dwubiegunową (25-60% ryzyko),

– występowanie zaburzeń nastroju i zaburzeń zachowania związanych z okresem poporodowym w rodzinie,

– stresujące sytuacje w trakcie ciąży oraz związane z okresem porodu, a także wcześniejsze poronienia,

-trudny przebieg ciąży, problemy zdrowotne w czasie ciąży lub tuż po narodzinach dziecka, urodzenie dziecka przedwcześnie, niewłaściwe przybieranie na wadze przez dziecko,

– nieplanowana, niechciana ciąża,

-zmiany sytuacji życiowej w okresie ciąży, nawet te pozytywne np. awans w pracy czy podwyżka mogą przyczyniać się do konieczności adaptacji do nowych warunków i obciążać psychiczne mechanizmy regulujące, przyczyniając się tym samym do zwiększenia ryzyka rozwoju depresji,

– kłótnie oraz trudności w relacji z partnerem, małe wsparcie z jego strony, wychowywanie dziecka bez wsparcia partnera,

– brak wsparcia ze strony rodziny pochodzenia oraz trudne relacje z matką,

– trudne wspomnienia związane z porodem – zachowaniem personelu, brakiem komunikacji, kontroli,

– długotrwający smutek poporodowy – z definicji jest to łagodne zaburzenie nastroju – reakcja kobiety na sytuację stresową, jaką jest ciąża i poród. Osiąga największe natężenie między 3. a 7. dniem po porodzie, czyli w okresie największych zmian hormonalnych. Charakteryzuje się mniejszym natężeniem objawów niż w przypadku depresji poporodowej – powinien ustąpić w okresie maksymalnie do 3 miesięcy wraz z dostosowaniem do nowej sytuacji oraz z uzyskaniem wsparcia emocjonalnego od najbliższego otoczenia.

Depresja poporodowa – jak pomóc?

Bezpośrednio po urodzeniu dziecka, kobieta potrzebuje pomocy bliskich osób, a ze strony personelu medycznego oczekuje zrozumienia jej stanu emocjonalnego i postępowania pełnego delikatności i taktu.

Po narodzinach dziecka, bardzo ważne jest wsparcie okazywane matce przez bliskich. Kobieta cierpiąca na depresję może mieć trudność z przyznaniem się do tego, że jest jej ciężko, może wstydzić się powiedzieć o swoim samopoczuciu z powodu obawy przed niespełnieniem roli matki oraz odczuwać wstyd, poczucie winy.

W przypadku depresji poporodowej, bardzo ważne jest wsparcie najbliższej rodziny oraz obserwacja samopoczucia młodej matki. Jeśli kobiecie ciężko jest zauważyć symptomy depresji, z którymi się zmaga, może potrzebować pomocy w zapisaniu się na wizytę do specjalisty – psychologa, psychoterapeuty czy psychiatry.

Depresja poporodowa – jak pomóc młodej mamie w zadbaniu o siebie?

Młoda matka może także potrzebować pomocy z zadbaniu o swoje podstawowe potrzeby takie jak jedzenie, sen, odpoczynek i relaks, więzi społeczne. Opieka nad dzieckiem przez ojca, babcię, dziadka czy kogoś bliskiego z rodziny nawet na krótki czas może pomóc kobiecie zająć się sobą, zjeść na spokojnie posiłek, zadzwonić do koleżanki lub spotkać się na kawę, co powinno przełożyć się na lepsze samopoczucie oraz dodać energii i zasobów na dalszą opiekę nad dzieckiem.

Leczenie depresji poporodowej

Jeśli młoda mama doświadcza epizodu depresji, zalecane jest skonsultowanie jej stanu zdrowia z lekarzem psychiatrą i rozważenie wdrożenia leczenia farmakologicznego. Warto sięgnąć również po wsparcie psychologiczne oraz rozważyć podjęcie psychoterapii, by kobieta mogła lepiej zrozumieć myśli, emocje, przekonania związane z rodzicielstwem.

Natomiast jeśli nasilenie objawów depresji jest większe, potrzebne mogą okazać się leki przeciwdepresyjne.  Kobiety często nie chcą rezygnować z karmienia piersią i nie godzą się również na przyjmowanie leków w przekonaniu, że mogą one zaszkodzić dziecku. W przypadku konieczności stosowania leków przeciwdepresyjnych należy unikać karmienia dziecka w czasie, gdy osiąga on największe stężenie w osoczu (2–3 godziny po podaniu leku). Powinno się przepisywać lek w najmniejszej skutecznej dawce, unikać stosowania wielu leków i monitorować stan zdrowia dziecka

Warto pamiętać o tym, że depresja poporodowa wymaga leczenia i zwracać czujnie uwagę na stan psychiczny matki.  Nieleczona depresja może skutkować wieloma konsekwencjami takimi jak trudności w budowaniu relacji z dzieckiem, partnerem, obniżenie jakości życia, wpływ na rozwój społeczny, emocjonalny oraz poznawczy dziecka.

Depresja poporodowa – jak zapobiegać?

Kobieta po porodzie potrzebuje wsparcia, aby mogła tworzyć bliską więź z dzieckiem – zająć się opieką nad dzieckiem, karmieniem, pielęgnacją oraz aby zregenerować swoje siły. Pomocne może być dla niej przygotowanie posiłku, wyręczenie w części obowiązków domowych, zapewnienie jej określonego czasu w tygodniu na przykład 1-2 godzin, żeby mogła się zrelaksować, zrobić sobie przyjemność czy odpocząć od dziecka, jeśli tego potrzebuje. Wyczerpana matka może nie być w stanie odczuwać radości z macierzyństwa – żeby dawać miłość, potrzebuje o siebie zadbać.