Myśli samobójcze

Czym są myśli samobójcze?

Myśli samobójcze to fantazjowanie na temat aktu samobójczego. Najczęstszym ich powodem są brak siły do życia i niezmierna chcęć poczucia ulgi. Osobom doświadczającym myśli samobójczych towarzyszy obniżony nastrój, poczucie bezradności, niskie poczucie własnej wartości, samotność, zaburzenia psychiczne, dysregulacja emocjonalna czy zaburzenia snu.

Myśli samobójcze mogą być pasywne, gdy są jedynie rozważaniami czy fantazjami o śmierci (np. „nie mam siły już żyć, niech to cierpienie się skończy”). Pełnią rolę mechanizmu adaptacyjnego, poprzez zmniejszenie napięcia przynoszącego ulgę i stanowiąc wentyl bezpieczeństwa. Z kolei myśli samobójcze uznajemy za aktywne, gdy łączą się z planem (bardzo ogólnym, rozważaniem różnych opcji i metod, na zasadzie „jak mógł(a)bym to zrobić”), zamiarem (podjętą decyzją o odebraniu sobie życia, sposobu, miejsca i czasu) czy działaniem (dokonanie samobójstwa).

Istotnym etapem, mogącym prowadzić do samobójstwa, jest stadium ambiwalencji. W jego trakcie jednostka rozważa argumenty za i przeciw odebraniu sobie życia. Z jednej strony nie chce się zabić – pojawia się poczucie winy (bo np. czuje, że nie może zostawić bliskich, ma jakieś niedokończone sprawy czy nieosiągniete cele), a z drugiej wydaje się być to jedyna skuteczna opcja na pozbycie się cierpienia.

Depresja – myśli samobójcze

Depresja to poważne zaburzenie nastroju, podczas którego mogą pojawić się myśli samobójcze. Osoby cierpiące na depresję cechują się poczuciem bezwartościowości, beznadziei, byciem zagubionym i samotnym, a także pesymistyczną wizją przyszłości czy poczuciem winy. Utrata zainteresowań i przyjemności, znaczna męczliwość, osłabienie uwagi i koncentracji, brak apetytu lub nadmierny apetyt, wiążący się z istotnym spadkiem lub wzrostem masy ciała w krótkim okresie, stanowią częste objawy depresyjne. Trudności w wykonywaniu codziennych aktywności, w tym pracy powodują, że osoby będące w epizodzie depresji zaniedbują swoje obowiązki i relacje, co może w konsekwencji przyczynić się do utraty pracy, kryzysu małżeńskiego czy zaburzeń interpersonalnych.

Myśli o samobójstwie bardzo często towarzyszą zaburzeniom afektywnym. Osoby będące w ciężkim epizodzie depresji są szczególnie narażone na śmierć samobójczą (około 15% osób z depresją skutecznie dokonuje samobójstwa). Znaczny ból psychiczny i fizyczny, którego doświadczają powoduje, że w akcie desperacji wręcz pragną śmierci. Badania pokazują, że zdecydowana większość (89,1%) kobiet/dziewczyn stosuje tzw. „miękkie” metody zachowań samobójczych (np. zatrucie lekami, podcięcie żył). Mężczyźni/Chłopcy natomiast znacznie częściej używali tzw. „twardych” metod (powieszenie, skok z wysokości). Domniewa się, że różnica ta wynika z tego, iż mężczyźni/chłopcy są bardziej pewni swojej decyzji i zdeterminowani by podjąć skuteczną próbę odebrania sobie życia.

Myśli samobójcze u nastolatków

W dzisiejszych czasach coraz więcej młodych ludzi zmaga się z emocjonalnymi problemami, które często są związane z depresją i lękiem, co zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia myśli samobójczych. Badania pokazują, że aż 20% nastolatków poważnie rozważało odebranie sobie życia. W 2023 r. zanotowano 2139 prób samobójczych wśród dzieci i młodzieży poniżej 18. roku, z czego 146 z nich zakończyło się śmiercią.

Liczby te są bardzo niepokojące zwłaszcza, że rosną każdego roku.

Przyczyny myśli samobójczych u młodzieży bywają różnorodne i złożone. Czynnikiem może być trudna sytuacja rodzinna, jak rozwód rodziców lub przemoc domowa, a także niezaspokajanie kluczowych (emocjonalnych i fizycznych) potrzeb dziecka. Osoba młoda może mieć poczucie winy za „bycie ciężarem” dla rodziny myśląc, że to przez nią rodzice się kłócą. Traumatyzujące doświadczenia w relacjach międzyrówieśniczych (np. alienacja, bullying, spięcia), presja społeczna, wysokie oczekiwania szkolne oraz kryzys tożsamości mogą również przyczynić się do fantazjowania o śmierci. Poczucie osamotnienia oraz brak wsparcia ze strony rówieśników i osób dorosłych może być na tyle dojmujące, że aż popycha młodzież do podjęcia próby samobójczej.

Istotny sygnał ostrzegawczy często stanowią zachowania autoagresywne (np. okaleczanie się), stosowanie używek, nadużywanie alkoholu, objawy zaburzeń psychicznych, depresji, lęku, brak koncentracji czy nietypowe zachowania. Niekiedy osoba z myślami samobójczymi nie przejawia żadnego objawu mogącego wskazywać na zaburzenia emocjonalne, skutecznie ukrywając przeżywane trudności przed innymi ludźmi.

Jeśli nastolatek przez dłuższy czas był w kryzysie emocjonalnym i przejawiał objawy przygnębienia, a któregoś dnia nastąpiła nagła poprawa nastroju, spotyka się z bliskimi, rozdaje swoje rzeczy, to z dużym prawdopodobieństwem nie świadczy to o rzeczywistej zmiany na korzyść kondycji psychicznej, tylko o tym, że podjął decyzję o próbie samobójczej. Lepsze samopoczucie wiąże się w tym przypadku z ulgą, pogodzeniem się z przyszłością – wszystkie dojmujące, poważne problemy się zaraz skończą.

Myśli samobójcze – jak sobie radzić

Ważnym jest, aby zdać sobie sprawę, że myśli samobójcze są poważną sytuacją. Jeśli Ty lub bliska Ci osoba przejawia tendencje samobójcze zasięgnij po NATYCHMIASTOWĄ POMOC [więcej informacji w kolejnym punkcie]. W sytuacjach niezagrażających bezpośrednio życiu można zastosować kilka strategii, które pomogą poradzić sobie z myślami samobójczymi:

• Nie izoluj się. Ważne jest, aby nie pozostawać w samotności w trudnych chwilach. Szukaj wsparcia wśród przyjaciół lub osób, które Cię rozumieją i którym możesz zaufać. Otwórz się i podziel się swoimi uczuciami lub obawami.
• Wypróbuj techniki relaksacyjne. Głębokie oddychanie, joga, medytacja, trening oddechowy czy ćwiczenia uważności mogą pomóc Ci w złagodzeniu napięcia emocjonalnego i powrocie do równowagi psychofizycznej.
• Planuj przyszłość. Wyobraź sobie cele i plany na przyszłość. Zacznij od niewielkiej rzeczy (np. o której godzinie wstaniesz rano lub co zjesz na śniadanie). Istotnym jest mieć coś, na czym można się skupić i co daje Ci powód do codziennego działania.
• Unikaj alkoholu i narkotyków. Pod wpływem substancji psychoaktywnych myśli samobójcze mogą się nasilać i w konsekwencji negatywnie wpływać na Twoje zdrowie psychiczne.
• Poszukaj grupy wsparcia. Dołącz do organizacji lub grupy osób, które przeżyły podobne doświadczenia – dostarczą Ci one wsparcia emocjonalnego, siły i inspiracji do dalszej walki.
• Zaangażuj się w działania, które sprawiają Ci przyjemność. Chodzi o to, aby zająć się tym, co sprawia Ci radość (np. hobby, sport, czytanie, słuchanie muzyki lub cokolwiek innego, co powoduje, że czujesz się dobrze).
• Nie bądź surowy dla siebie. Pamiętaj, że nikt nie jest doskonały. Spróbuj nauczyć się akceptować siebie i swoje trudności, a także współczuć sobie. Bądź dla siebie wsparciem i źródłem miłości – miej odwagę by poprosić o pomoc i uratować własne życie.
• Skontaktuj się z profesjonalistą [więcej informacji poniżej ].

Myśli samobójcze – gdzie szukać pomocy

Nawiązując do informacji wspomnianych we wcześniejszym punkcie, poproś bliską Ci osobę o pomoc. Jeśli jesteś kimś, kogo bliska osoba doświadcza myśli samobójczych, nie bój się zainicjować rozmowy z nią. Jedno ze znanych mitów stanowi przekonanie, że rozmowa na temat samobójstwa zwiększa ryzyko jego popełnienia. Faktem jest, że właśnie nieporuszanie tej kwestii, nieokazywanie zainteresowania problemami drugiej osoby, może przyczynić się do implementowania planów samobójczych i podejmowania prób samobójczych. Tym, którym towarzyszą myśli samobójcze, często zwykłe wsparcie poprzez obecność i empatyczne słuchanie, potrafi być niezwykle pomocne.

Telefon zaufania (link) powstał z myślą o osobach będących w różnych kryzysach. Wsparcie otrzyma każdy kto potrzebuje pomocy (m.in. ma myśli samobójcze, jest w procesie żałoby, doświadcza przemocy) lub chce jej komuś udzielić, ale nie wie jak. Dostępne są również placówki, np. OIK (Ośrodek Interwencji Kryzysowej), placówki medyczne czy szpitale (w tym psychiatryczne). Jeśli musisz pilnie zadziałać i nie masz czasu na szukanie odpowiedniego numeru telefonu, zadzwoń pod numer alarmowy 112!

Myśli samobójcze – psycholog czy psychiatra

Zasięgnięcie pomocy zarówno psychologa/psychoterapeuty/interwenta kryzysowego, jak i psychiatry może okazać się niezbędne.

Psycholog posiada wiedzę na temat wielu teorii i metod terapeutycznych. Wspiera i pomaga pacjentom w zrozumieniu i radzeniu sobie z myślami samobójczymi oraz z różnymi problemami emocjonalnymi, społecznymi i psychologicznymi.

Psychiatra to lekarz specjalizujący się w diagnozowaniu i leczeniu zaburzeń psychicznych. Zaopiekowanie osoby skłonnej do przejawiania tendencji samobójczych niekiedy powinno objąć leczenie farmakologicznie. Leki antydepresyjne pozwolą ustabilizować kryzys emocjonalny i jednocześnie ułatwić rozpoczęcie pracy psychologicznej/terapeutycznej.

Niezależnie kogo wybierzesz, DZIAŁAJ, ocal siebie czy osobę bliską przed samobójstwem – od myśli samobójczych niedaleko do próby samobójczej. Każdy zasługuje na wsparcie i nadzieję na przyszłość.