lęki nocne – poczucie silnego lęku, które wyrywa śpiącego ze snu; czasami towarzyszy mu krzyk lub płacz,
koszmary senne – realistyczne marzenia senne wywołujące lęk, które osoba pamięta długo po przebudzeniu,
upojenie przysenne – stan dezorientacji po wybudzeniu ze snu, charakteryzuje się brakiem kontaktu z otoczeniem, chaotycznymi, niezorganizowanymi ruchami i bełkotaniem.
Skąd biorą się problemy ze snem?
Coraz więcej osób uskarża się na różne problemy ze snem. Lista zaburzeń jest bardzo długa, podobnie jak przyczyny ich występowania. Często zdarza się, że czynniki te współwystępują. Do częstych źródeł problemów ze snem należą choroby somatyczne, które upośledzają funkcjonowanie całego organizmu. Zaburzenie rytmu snu i czuwania ma miejsce w przypadku chorób metabolicznych i endokrynologicznych (np. nadczynność lub niedoczynność tarczycy, insulinooporność), a także chorób układu krążenia czy niewydolności mięśnia sercowego. Co gorsze, problemy ze snem mogą wtórnie powodować problemy ze zdrowiem fizycznym. Również niektóre leki wpływają na sen, wydłużając lub deregulując jego czas. Nie bez znaczenia są przyjmowane używki, a także alkohol, który znacząco upośledza sen, pozornie ułatwiając zasypianie, a jednocześnie zaburzając kolejne fazy snu.
Duże znaczenie w kontekście problemów ze snem ma stan psychiczny i towarzyszące mu problemy życiowe lub stres. Bezsenność czy też nadmierna senność mogą być np. objawem depresji. Wiele osób „ucieka” od problemów w sen. Stres i problemy dnia powszedniego również przyczyniają się do zaburzeń snu – bezsenność może być spowodowana ruminacją (nadmiernym rozmyślaniem, „mieleniem”) minionych wydarzeń.
Często bagatelizowanym predyktorem zaburzeń jest nieodpowiednia higiena snu i niezdrowy tryb życia. Odpowiednia dieta i aktywność (choćby ta spontaniczna) mogą się przyczynić do polepszenia jakości snu. Negatywnie na zasypianie działa natomiast niebieskie światło, dlatego należałoby unikać używania urządzeń takich tak telefon, tablet czy komputer na 1-2 godziny przed snem.
Od bezsenności do narkolepsji
Nieprawidłowa fizjologia snu sprawia, że człowiek nie wypoczywa, co może nastręczać trudności w codziennym funkcjonowaniu. Do kategorii zaburzeń snu należy wiele przypadłości, które pod względem charakterystyki diametralnie się od siebie różnią. Poniżej wymieniono kilka z najczęściej występujących zaburzeń:
bezsenność – zaburzenie rytmu, głębokości i czasu trwania snu, objawiające się trudnościami w zasypianiu, nocnym wybudzaniem czy krótkim czasem snu, które nie pozwalają na wypoczynek i utrudniają funkcjonowanie w ciągu dania; może mieć charakter przygodny (do kilku dni), krótkotrwały (do 4 tygodni) lub przewlekły (powyżej miesiąca),
hipersomnia – regularny, zbyt długi sen trwający powyżej 9 godzin, a także poczucie ciągłego zmęczenia i nadmiernej senności pomimo odpowiedniej ilości snu w nocy; w odróżnieniu od przemęczenia, hipersomnia trwa tygodniami, a nawet miesiącami,
narkolepsja – rzadkie zaburzenie snu objawiające się nadmierną sennością oraz epizodami nagłej utraty napięcia mięśniowego; niekiedy mogą pojawiać się omamy oraz porażenie przysenne,
zaburzenia rytmu snu i czuwania – zaburzenia funkcjonowania zegara biologicznego powodujące rozsynchronizowanie się własnego rytmu snu z wymaganiami otoczenia; mogą występować przy zmianie czasu z letniego na zimowy (i odwrotnie) lub przy zmianie strefy czasowej,
lunatyzm – inaczej somnambulizm, polega na pojawieniu się automatycznej aktywności ruchowej w czasie snu; przybiera różne formy, może ograniczać się jedynie do siadania na łóżku lub wykonywania innych codziennych czynności, np. chodzenia, mówienia, ubierania się,
